Een groep van bijna twintig gemeenten heeft in het afgelopen jaar een zogeheten zelfbewoningsplicht bij nieuwbouw ingevoerd, zo blijkt uit onderzoek van het FD. Daarmee wordt verhuur onmogelijk. Het gaat daarbij niet alleen om grote steden zoals Amsterdam en Utrecht maar ook om gemeenten als Nieuwkoop en Bergeijk. Veel meer gemeenten overwegen invoering. Met deze maatregel willen zij beleggers weren om starters en mensen met een kleinere beurs meer kans te geven. Bovendien zouden sommige gemeentebesturen de maatregel in bepaalde wijken willen uitbreiden naar bestaande koopwoningen. Daarvoor is een wetswijziging nodig.
De zelfwoonplicht wordt op verschillende manieren ingevuld. In Zwolle geldt het voor alle nieuwbouwwoningen voor een periode van vijf jaar. Andere gemeenten willen vooral de onderkant van de markt beschermen. Het Brabantse Nuenen wil de grens leggen bij woningen onder de twee ton, in Haarlem is dat ruim 380.000 euro, aldus het FD. In Amsterdam gaat de zelfwoonplicht gelden voor onbepaalde tijd voor alle nieuwbouwwoningen op erfpachtgrond, dus ook voor volgende kopers. Uitzonderingen zijn wel mogelijk, zoals verblijf in het buitenland, verhuur aan directe familie of verhuur voor een begrensde huurprijs. Voor woningen die corporaties verkopen gold altijd al een zelfbewoningsplicht.
Met de zelfbewoningsplicht proberen gemeenten verdere prijsstijgingen in de overspannen woningmarkt proberen te beteugelen. Gemeenten kunnen die plicht alleen opleggen als zij die bepaling in de exploitatie-overeenkomst met een grondontwikkelaar voor nieuwbouw opnemen of bij verkoop van kavels op gemeentegrond. Amsterdam regelt het via de erfpachtvoorwaarden.
Het eventuele effect van de maatregel is bij voorbaat beperkt omdat de nieuwbouw maar een klein deel uitmaakt van het totale woningaanbod. Om die reden willen met name grote steden deze plicht uit kunnen breiden naar bestaande woningen. Minister Ollongren werkt al geruime tijd aan wetgeving voor zo'n 'opkoopbescherming'. Die wordt dit najaar verwacht.
De branchevereniging voor particuliere beleggers noemt de maatregelen in het FD geen oplossing voor het woningtekort. "Het heeft een hoog symbolisch gehalte", zegt algemeen directeur Laurens van der Noort van Vastgoed Belang.