Elke maatregel die zorgt voor meer financieringsruimte bij kopers, leidt tot hogere woningprijzen. Deze Nederlandse wetmatigheid blijkt ook op te gaan voor de verlaging van de overdrachtsbelasting voor starters per 1 januari: in het eerste kwartaal stegen de huizenprijzen sneller. Ook nam de krapte verder toe en profiteerden veel doorstromers van de regeling.
De eenmalige vrijstelling van overdrachtsbelasting moest koopstarters een duwtje in de rug geven. Uit cijfers die het Kadaster vandaag publiceert, blijken zij daarvan gretig gebruik gemaakt. Deze leeftijdsgroep was in het eerste kwartaal goed voor ruim 60 procent van alle woningtransacties, terwijl dat normaal rond de 45 procent ligt. Dat zijn echter lang niet allemaal starters. Om de maatregel uitvoerbaar te maken konden namelijk alle 35minners gebruik maken van de vrijstelling. Daar hebben ook veel doorstromers gebruik van gemaakt: zo’n 40 procent bezat al een huis.
Vanaf 1 januari is de overdrachtsbelasting voor starters afgeschaft, terwijl die voor beleggers is verhoogd van 2 naar 8 procent (geldt voor koop voor verhuur, voor vakantiewoning of voor derde woning of meer). De ongewenste bijeffecten, zoals de mate waarin doorstromers gebruik maken van de regeling, beleefden overigens waarschijnlijk een eenmalige piek in het eerste kwartaal. Sinds 1 april geldt namelijk dat alleen woningen tot 400.000 euro in aanmerking komen voor de vrijstelling van overdrachtsbelasting. Vermoedelijk hebben enerzijds veel 35-minners hun huizenkoop eind vorig jaar uitgesteld tot na 1 januari en zijn er ook transacties naar voren gehaald om gebruik te maken van de volledige vrijstelling die tot 1 april geldt. De maximale koopprijs is hals-over-de-kop - maar toch een kwartaal later - toegevoegd nadat het kabinet geen uitvoerbare definitie kon vinden voor starters op de woningmarkt.
Maar een constante in Nederlandse huizenmarkt is, of het nu om de rente, het hypotheekrenteaftrek of ouderlijke schenkingsvrijstellingen gaat: meer financieringsruimte bij kopers jaagt alleen maar de huizenprijzen verder op. De vrijstelling van overdrachtsbelasting zorgt er in dit geval voor dat starters 2 procent hoger kunnen bieden en dat doen ze ook. Volgens sociaalgeograaf Cody Hochstenbach is het schrappen van de overdrachtsbelasting vooral ideeënarmoede. De verheerlijking van woningbezit verhindert structurele oplossingen, zo reageert hij op Twitter. "We kunnen ons haast geen andere oplossing voorstellen dan starters wat geld toe te stoppen of nog meer te laten lenen."
Hij pleit net als Hans de Geus - auteur van 'Hoe ik toch huisjesmelker werd' - voor een zwaardere belasting op woningbezit.