De drie IJmondgemeenten Heemskerk, Beverwijk en Velsen hebben eieren voor hun geld gekozen en zich alsnog aangesloten bij de woningmarkregio Metropool Amsterdam (MRA). Minister Blok had ze eerder daartoe opgeroepen en daarbij duidelijk gemaakt dan hun aanvraag om de woningmarktregio Zuid-Kennemerland/IJmond te vormen kansloos was. In het voorstel dat de minister naar de Kamer heeft gestuurd is sprake van 19 woningmarktregio's. De regio's rond Amsterdam en Den Haag/Rotterdam zijn veruit de grootste met ruim een miljoen huishoudens.
De noodzaak om woningmarktregio's te vormen is besloten in de nieuwe Woningwet. Woningcorporaties mogen straks nog maar in één woningmarktregio investeren in nieuwbouw en aankoop. Tot 1 juli konden aangrenzende gemeenten een verzoek indienen om samen een regio te vormen. De Kamer wilde daarmee de schaalvergroting in de corporatiesector terugdringen en corporaties aan een regio binden. Maar deze wens bleek niet erg goed doordacht. Logische woonregio's vallen namelijk lang niet altijd samen met bestaande werkgebieden van corporaties. En dan gaat het niet per se over grote corporaties. Voor gemeenten staat de regiovorming dan ook vooral in het teken van 'damage control': het veilig stellen van de bestaande investeringskracht van de aanwezige corporaties. Zo bestond voor Haarlem het risico dat Ymere - de grootste corporatie van Haarlem - niet meer zou mogen investeren in nieuwbouwprojecten in Zuid-Kennemerland als de stad zich niet bij de MRA zou aansluiten. Om vergelijkbare redenen sloten Almere/Lelystad en de Gooi- en Vechtstreek zich aan bij de MRA.
Maar terwijl Haarlem en de overige gemeenten van Zuid-Kennemerland eind juni besloten zich bij de woningmarktregio Metropool Amsterdam (MRA) aan sluiten, sloten hun regio-partners in IJmond zich daar niet bij aan. Minister Blok heeft Heemskerk, Beverwijk en Velsen na een goed gesprek overtuigd zich ook aan te sluiten. Ze hadden ook weinig keus. De aanvraag van de IJmond-gemeenten werd niet gesteund door alle gemeenten in de beoogde woningmarktregio en de drie IJmond-gemeenten bevatten zelf minder dan 100.000 huishoudens. Minister Blok verwees die aanvraag dan ook volgens verwachting naar de prullenmand. Maar de IJmond-gemeenten hadden hun punt gemaakt: de MRA is niet onze keuze.
In de brief aan de Kamer gaat Blok nog niet in op mogelijke ontheffingen voor corporaties die in meerdere woningmarktregio's groot zijn. Dat geldt in de kop van Noord-Holland voor Wooncompagnie en Intermaris. Amersfoort is potentieel nog zwaarder getroffen. De belangrijkste corporaties daar zijn de Alliantie en Portaal terwijl die daar volgens de nieuwe indeling niet meer mogen investeren in nieuwbouw. Voor de stad Amersfoort neemt de maximale indicatieve bestedingsruimte van de corporaties daardoor met maar liefst 89 procent af. Ook in de kop van Noord-Holland is een probleem. Intermaris en Wooncompagnie zijn ingedeeld bij Noord-Holland Noord; daardoor neemt de indicatieve investeringsruimte van de vier MRA-gemeenten waar deze corporaties actief zijn enorm af: Waterland (-98%), Beemster (-97%), Purmerend (-87%) en Edam-Volendam (-57,9%). Het ligt voor de hand dat de minister deze corporaties desgevraagd ontheffing gaat verlenen om in deze gemeenten te mogen blijven investeren. Hij zinspeelt daar al op in zijn brief aan de Kamer: "Na eventuele ontheffingen kan dit beeld wijzigen".
De intentie achter dit wetsartikel was schaalverkleining en regionale binding van corporaties. Maar Intermaris en Wooncompagnie zijn relatief kleine corporaties met een sterke regionale binding wier bezit nu over twee woningmarkregio's is verdeeld. Omgekeerd geldt voor de reus Ymere dat afgezien van 1000 woningen in Leiden, het gehele woningbezit van deze corporatie nu in één woningmarktregio is geconcentreerd: de Metropool Regio Amsterdam.
Zie ook: gemeenten worstelen met woningmarktregio's (NUL20 mei 2016)
