Ramses Shaffy Huis

Het Ramses Shaffy Huis is een woonomgeving voor oudere én jongere kunstenaars. Gerealiseerd door Stadgenoot.

Sinds alleen ouderen met ernstige zorgvraag in het verpleeghuis terecht kunnen, wordt van senioren verwacht zelfstandig te blijven wonen. Dat sluit overigens ook aan bij de eigen behoefte van veel senioren. De praktijk leert echter dat er een groot gat zit in het woningaanbod tussen 'langer thuis' wonen en een zorginstelling. Er blijkt behoefte aan tussenvormen die onder de noemer te scharen vallen van 'samen maar wel zelfstandig'. Bewoners hebben daarin hun privédomein, maar kunnen gebruik maken van gemeenschappelijke voorzieningen, waardoor elkaar ontmoeten vanzelfsprekend wordt, waarin ze samen activiteiten kunnen ondernemen en bijvoorbeeld ook samen zorg in kunnen kopen. Dat onderlinge contact houdt senioren bovendien fysiek en mentaal scherp, zo is de gedachte.

Recent bracht de Commissie Toekomst zorg thuiswonende ouderen, onder leiding van oud-minister Wouter Bos, het rapport Oud en Zelfstandig in 2030 uit, waarin de behoefte aan 'geclusterde woonvormen' voor senioren nog maar eens onder de aandacht werd gebracht. Marien de Langen, bestuursvoorzitter van woningcorporatie Stadgenoot en betrokken bij de nationale Taskforce Wonen en Zorg, zei dat hij bijna niet kon geloven dat liefst zestig procent van de gemeenten in Nederland helemaal geen visie op ouderenhuisvesting heeft. Understatement in vergrijzend Nederland: er is wat in te halen.

Maar hoe zit dat in de hoofdstad? Amsterdam heeft een relatief jonge bevolking, maar ook de hoofdstedelijke bevolking vergrijst. Veel woningen zijn bovendien ongeschikt voor mensen die slechter ter been worden. Een spoor waar al enige tijd op wordt ingezet is de transformatie van voormalige bejaardenhuizen naar zelfstandige seniorenwoningen. Nieuwer is beleid om geclusterde woonvormen te realiseren. Zo is onlangs in de Prestatieafspraken afgesproken dat de corporaties – met een aanloop van twee jaar – minimaal 250 van dergelijke woningen per jaar gaan realiseren. Co Stor meldde op de bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger dat de gemeente werkt aan een breder convenant waarbij ook markt- en zorgpartijen zijn betrokken. Volgens hem zijn beleggers zeker geïnteresseerd om duurdere en ook middeldure seniorenwoningen te financieren, maar is het probleem het vinden van geschikte locaties. "Daarom wil ik ook kijken naar tijdelijke locaties. Dat kan vaak veel sneller gerealiseerd worden en als het om een periode van 25 jaar gaat, dan kunnen veel senioren daar al mee geholpen zijn. Op die manier kunnen we iets op gang brengen."

LIFE

Binnentuin van het nieuwbouwproject LIFE in de Houthavens. In het maartnummer van NUL20 staat een artikel over dit initiatief.

Er bestaan overigens al talrijke woongemeenschappen in de stad. Een relatief nieuw initiatief is Het Amstelhuis op de hoek van de Ceintuurbaan en Amsteldijk. Van recenter datum is Het Shaffy Huis dat Stadgenoot speciaal voor kunstenaars mogelijk heeft gemaakt. Een tweetal bestuursleden vertelde over de ontstaansgeschiedenis en de populariteit: er is inmiddels een lange wachtlijst en de mutatiegraad is heel lang. Marien de Langen gaf aan dat Stadgenoot nog één vergelijkbaar kunstenaarsinitiatief ondersteunt op Oostenburg, maar er ook voor wil waken dat de woningcorporatie teveel voorzieningen bouwt die alleen toegankelijk zijn voor specifieke doelgroepen. 

Op Zeeburgereiland staat de Akropolistoren, gerealiseerd door de Alliantie. Saar Boerlaage was een van de drijvende krachten achter dit initiatief. Twee bewoners vertelden over hun ervaringen en de opzet van de woongemeenschap. Algemene indruk: er is een hechte gemeenschap ontstaan die de bewoners – voor de helft met een laag en voor de helft met een middeninkomen – zelf vorm en betekenis geven. De bewoners vormen een beheercoöperatie die ook tal van taken overneemt die normaal tot die van de verhuurder behoren.

Zeer recent trokken de eerste bewoners in LIFE in de Houthavens. Dit complex is eveneens een combinatie van sociale en middenhuur, gerealiseerd door Bouwinvest en woningcorporatie Habion.
Bij dit initiatief zijn lhbt-ers nadrukkelijk uitgenodigd in te schrijven op een woning. Directeur Peter Boerenfijn van Habion gaf in de Zwijger aan dat zijn medewerkers toekomstige bewoners al vanaf een jaar voorafgaand aan de opening hebben geworven en begeleid hebben een gemeenschap te vormen. Een methode die Habion elders in het land al eerder heeft toegepast. Boerenfijn: "Ons principe is dat wij het eigendom hebben, maar dat het eigenaarschap door de bewoners wordt ingevuld." 

Het bouwen aan een gemeenschap is ook wat Erik van Leeuwen, clustermanager van Woonzorg Nederland, nastreeft in een project dat zijn corporatie samen met AM realiseert in het Amstelkwartier. Hoewel de 150 koopwoningen van AM en de 150 sociale en middeldure huurwoningen van Woonzorg Nederland op zich twee losse projecten zijn, delen ze wel een gemeenschappelijke groene binnenruimte en willen zowel AM als Woonzorg Nederland ruimte bieden aan collectieve woonvormen. Zo wil AM in de helft van de woningen het door Heren 5 architecten bedachte concept van de 'stadsveteranen' in praktijk brengen.
Woonzorg Nederland wil in de nieuwbouw een wooncoöperatie opzetten met woongemeenschappen van twee tot zes geclusterde studio's, liet Van Leeuwen weten. "Hoe het er precies uit komt te zien is nog afhankelijk van de groep die ontstaat." Van Leeuwen liet ook nog weten toestemming van de gemeente nodig te hebben om op de betreffende locatie een coöperatie te vormen. Dat de gemeente de vorming van wooncoöperaties middels een recent actieplan een warm hart toedraagt, stemt optimistisch.

Ingang bar/restaurant Amstelhuis

De bar van het Amstelhuis vervult ook een buurtfunctie.

Het gesprek in de Zwijger over 'gelukkig oud worden' werd ingewikkelder toen uit de zaal de vraag kwam waarom niet alle wijken, straten en gebouwen zo gebouwd worden, dat als vanzelf gemeenschappen kunnen ontstaan. Kortom: waar ontmoeting als vanzelfsprekend tot stand komt. Door Johan Snel van AM werd daar op geantwoord dat de praktijk niet zelden anders uitpakt dan door de ontwikkelaar is bedacht. En De Langen liet weten dat de wens van de gemeente om dertig procent van alle vrijkomende bestaande sociale huurwoningen aan kwetsbare mensen toe te wijzen, de vorming van betekenisvolle gemeenschappen niet gemakkelijker maakt. "Dat vind ik een serieus probleem voor de buren van die mensen." 

Het absorptievermogen van een buurt komt met de sterke toename van kwetsbare bewoners volgens De Langen in het geding. Een aanwezige in de zaal kon daar over meepraten. Zij woonde in de Witte Kaap op IJburg. Daar woonden op drie etages 'mensen met een rugzakje', waaronder cliënten van Cordaan. Dat verliep volgens haar aanvankelijk goed, totdat bewoners ontspoorden en voor heel veel overlast zorgden. Uiteindelijk verplaatsten de zorginstanties hun cliënten naar elders in de stad.

 

Een andere aanwezige wees er op dat het ook in een bestaande stedelijke omgeving kan lukken om een gemeenschap in de buurt te vormen. Zij was zelf actief in Stadsdorp Nieuwmarkt, een van 28 stadsdorpen in de stad. Bij dergelijke stadsdorpen vormen wijkbewoners een netwerk die in meer of mindere mate dingen met elkaar doen, met elkaar in contact staan en elkaar helpen. Buurtbewoners helpen elkaar bijvoorbeeld met klusjes zoals het uitlaten van de hond of doen juist leuke dingen samen door een film of museum te bezoeken. Er ligt dezelfde gedachte aan ten grondslag als aan collectieve woonvormen: een beetje naar elkaar omkijken en de derde levensfase wat aangenamer maken. Eigenlijk gewoon goed nabuurschap. 

 

De bijeenkomst op 27 februari in serie huisvesting werd georganiseerd door Pakhuis de Zwijger, de AFWC en NUL20.
Het maartnummer van NUL20 bevat een thema over collectieve woonvormen voor senioren: