We komen in ons land meer dan 300.000 woningen tekort om iedereen fatsoenlijk onderdak te bieden. Volle bak bijbouwen is de enige oplossing, maar helaas valt het bouwtempo om tal van redenen tegen. Een nieuwe koopwoning blijft dan ook een gewild, maar schaars goed. Het nieuwbouwhuis is als een winnend lot uit de loterij. En we weten allemaal hoe klein de kans op het winnen van de jackpot is.

Des te frustrerender is het als de verliezer niet weet waarom hij niet is ingeloot. Helemaal, als duidelijk wordt dat wel erg veel vrienden, kennissen en familieleden van de bouwer, ontwikkelaar of verkoopmakelaar tot de gelukkige kopers behoren. Ook komt het voor dat een potentiële koper onder druk wordt gezet een duur meerwerkpakket af te nemen. Gewoon, om het geluk bij de loting een handje te helpen. Zulke verhalen horen wij al jaren bij Vereniging Eigen Huis, morele oproepen aan woningontwikkelaars ten spijt. Zeker in tijden van woningnood mag volgens ons van ontwikkelaars en verkoopmakelaars worden verwacht, dat zij bij de verkoop van nieuwbouwwoningen eerlijke, heldere en volledige spelregels hanteren.  

Gemeenten realiseren zich dit ook. Door mistige toewijzingsprocedures komen de sleutels van nieuwbouwwoningen lang niet altijd terecht bij de woningzoekende die een dergelijke woning het hardst nodig heeft. Maar vallen woningen in handen van particuliere beleggers, die woningen kopen voor de verhuur. Steeds meer gemeenten stellen daarom een zelfbewoningsplicht in: wie een nieuwbouwhuis koopt, moet er ook zelf gaan wonen. 

 

Nu is het tijd voor de volgende stap. Gemeenten moeten bij de verkoop van grond aan een ontwikkelaar al een clausule opnemen die een nette en navolgbare toewijzing garandeert. Doen gemeenten dit niet, dan geven ze alle sturingsmogelijkheden uit handen. Want ontwikkelaars, soms samen met makelaars, mogen immers zelf bepalen aan wie zij huizen verkopen en of en hoe zij de toewijzing inrichten. 

Een transparante verdeling van huizen hoeft ook helemaal niet ingewikkeld te zijn. Ouderwets lootjes trekken, draaien aan de bingomolen of gewoon wie het eerst komt, wie het eerst maalt – het kan allemaal. Beter nog, neem de schijn van vriendjespolitiek weg en laat een notaris de volgorde van de kopers bepalen.

 

Laat er voorafgaand aan de toewijzing in ieder geval geen misverstand over bestaan hoe de verdeling van de woningen verloopt en door wie de volgorde wordt bepaald. Helderheid daarover verschaft duidelijkheid en vooral eenzelfde, eerlijke kans op en nieuwbouwwoning voor iedereen. Dat maakt de teleurstelling bij uitloting niet kleiner, maar wel beter verteerbaar. Winnaars en verliezers zullen er altijd zijn, maar laat de strijd dan ten minste eerlijk verlopen.