Het verdwijnen van Europese binnengrenzen is nergens zo duidelijk te zien als in de kraakwereld. Na de Spaanse Basken hebben ook veel Poolse krakers in Amsterdam voet aan de grond gekregen nadat begin jaren negentig de visumplicht voor hen werd afgeschaft. Maar hoe zit het met de Europese immigranten op de reguliere woningmarkt?
Op 1 januari 2005 telde Amsterdam 743 duizend inwoners. Negen procent daarvan, oftewel 67 duizend mensen, is afkomstig uit een ander land van de EU. De spreiding over de stad (zie kaart) laat zien wat voor mensen het zijn. Anders dan bij niet-westerse immigranten gaat het vooral om middengroepen of nog beter gesitueerden. Ze wonen vooral in geliefde en duurdere buurten in het centrum, rond het Vondelpark en in Zuid. Ook Europese immigranten die het minder breed hebben, komen vaak in eerste instantie in het centrum terecht. Ze zijn aangewezen op de vrije sector en vinden daar snel iets dat overeenkomt met wat ze zoeken. Maar het huis is vaak duur, en daarom gaan ze vervolgens in een omgekeerde wooncarrière op zoek naar een huis dat beter bij hun budget past.

Van de Europeanen maken de inwoners van de ‘oude’ EU-landen, die in de jaren negentig opgingen in de Europese Unie, het leeuwendeel uit: ruim vijftigduizend mensen. Daarbinnen vormen de Europeanen uit de naaste buurlanden Groot-Brittannië en Duitsland weer de grootste groep. Van 1994 tot 2004 is het aandeel van de Europese immigranten in de Amsterdamse bevolking een half procentpunt gestegen van 8,4 naar 8,9 procent. Maar deze stijging kan nauwelijks worden toegeschreven aan de Europese eenwording van 1992. Het aantal immigranten uit de ‘oude’ EU-landen nam in die periode slechts met 650 personen toe. De stijging kwam vooral voor rekening van Oost-Europa, en dan vooral van landen die nu nog steeds geen deel uitmaken van de Europese Unie, zoals Bulgarije, Rusland, Roemenië en ex-Joegoslavië minus Slovenië. Hun aantal steeg tussen 1994 en 2004 van zesduizend naar 9,5 duizend. Het aantal mensen uit de tien landen die op 1 mei 2004 lid werden van de EU, zoals Polen, Tsjechië en de Baltische staten, nam tussen 1994 en 2004 veel minder spectaculair toe: met 237 naar ruim 4600. Van de immigranten uit die nieuwe EU-lidstaten is bijna de helft Pools.
Sommigen denken dat de laatste uitbreiding leidt tot een grote toeloop van met name Polen, met 38 miljoen inwoners de grootste nieuwkomer in de EU. Zeker tot mei 2006 gelden er nog beperkingen voor Polen om hier te kunnen werken. Ze moeten een werkvergunning aanvragen. Maar daarbij is een uitzondering gemaakt voor beroepskrachten waar Nederland behoefte aan heeft, bijvoorbeeld in het internationaal wegtransport, de binnenvaart en de zorg. Voor hen geldt een versnelde procedure bij het verstrekken van de vergunning. De van oorsprong Poolse socioloog Jacek Magala houdt er rekening mee dat straks ook Polen in andere beroepsgroepen die hier legaal aan de slag willen naar Nederland en Amsterdam komen. Volgens Magala in de eerste plaats als gevolg van het enorme loonverschil. Een Poolse werknemer verdient vaak maar een kwart van wat een Nederlandse krijgt. “Daarnaast zien veel mensen in het streng katholieke Polen Amsterdam als een baken van vrijheid”, aldus Magala.
Cijfers van de dienst Onderzoek en Statistiek geven een voorlopige bevestiging van het vermoeden dat Amsterdam nu in trek is bij Polen. In 2004, het jaar waarin het land lid werd van de EU, vestigden zich 326 Polen in Amsterdam. Het aantal Polen nam daarmee met ruim 15 procent toe tot 2456. Over de hele periode 1994-2004 bedroeg de stijging slechts 5 procent.