Het is bijna niet voor te stellen, maar er zijn mensen die afhankelijk zijn van een gemeentelijke tilservice om naar buiten te kunnen. “Mensen zitten soms echt gevangen in hun huis”, vertelt Yvonne van Veen, senior adviseur Woonbeleid bij Eigen Haard. Zo zat een moeder van twee kinderen vast in haar woning op de tweede verdieping. Ze kon zich binnen niet per rolstoel bewegen; geen ruimte voor. Zelfstandig of met de hulp van haar man de trap af lukte niet. Gewoon met haar kinderen naar buiten? Vergeet het maar. Een onhoudbare situatie.
Het tekort aan rolstoelwoningen is een hardnekkig, soms schrijnend probleem, dat de gemeente, corporaties en huurderskoepels gezamenlijk willen aanpakken. De uitwerking hiervan is de Aanpak Rolstoelwoningen, die werkt volgens drie sporen: verbouwing, nieuwbouw en verleiding. Dit betreffende gezin is via het project ‘Verbouwd rolstoelgeschikt’ in een door Eigen Haard verbouwde woning terechtgekomen.

Verbouwd rolstoelgeschikt

Het realiseren van zo’n verbouwing is volgens Van Veen enorm arbeidsintensief. Opzichters, aannemers en verhuurmakelaars hebben er veel extra werk aan. Het is allemaal maatwerk. Ook van de gemeente vraagt het extra inzet. Als je bedenkt dat er in 2019 slechts 25 rolstoelwoningen vrijkwamen, is het die moeite wel waard. Dat jaar konden via verbouwing vijf extra huishoudens worden geholpen. De ambitie is om in 2021 vijftien en in 2022 dertig woningen te realiseren.
Bij de verbouw van reguliere huurwoningen dekt de door de gemeente beschikbaar gestelde subsidie de kosten. Bij nieuwbouw zijn de meerkosten voor het realiseren echter hoger dan de subsidie. In combinatie met de financiële kaders die projectontwikkelaars van corporaties meekregen, was het volgens Van Veen toch lastig de nieuwbouwwoningen te realiseren. “Rolstoelwoningen zijn nu eenmaal duurder. Daarom is het goed dat gemeente en corporaties in een sociaal plan hebben vastgelegd dat er een bepaald aantal rolstoelwoningen moet worden bijgebouwd.” De ambitie is dat er de komende acht jaar 208 rolstoelwoningen worden bijgebouwd.

Verleiden

Lang niet alle rolstoelwoningen worden meer bewoond door huishoudens met een indicatie. Dat is gezien het tekort wel wrang. Tot nu toe zijn corporaties nooit overgegaan tot uitzetting, al staat er een clausule in de huurcontracten die mensen verplicht hun woning op te zeggen als de rolstoelgebruiker er niet meer woont. Vaak is die overleden. Van Veen: “En je wilt niet naar een rechter stappen als iemand zijn kind, partner of ouder kwijt is geraakt.”
Helaas melden mensen zich zelden zelf. Vandaar een derde spoor: verleiding, met een verhuisvergoeding en veelal een garantie van huurbehoud. Achtergebleven bewoners worden benaderd of ze willen verhuizen. Ook dat blijkt arbeidsintensief. Vorig jaar verleidden gemeente en corporaties vijf huishoudens tot verhuizing. Van de vrijgekomen woningen waren er drie geschikt voor grotere gezinnen. Afgezet tegen de in totaal acht grotere rolstoelwoningen die vrijkwamen, is dat een mooi resultaat.
Het is volgens Van Veen ingewikkeld om een betere woning aan te bieden, huurders gaan er qua ruimte al snel op achteruit. Bovendien is verhuizen ingrijpend en stressvol. Soms is het moment waarop bewoners een aanbod krijgen ongelukkig. Om huishoudens meer regie te geven, kunnen ze sinds juli dit jaar zelf met voorrang op WoningNet zoeken.
De verhuiskostenvergoeding varieert, afhankelijk van het aantal kamers, van 4.000 tot maximaal 6.200 euro. Onder bepaalde voorwaarden blijft de netto huur ongewijzigd. In 2021 en 2022 zetten gemeente en corporaties in op het verleiden van 69 huishoudens.

Waarom niet?

Een van de weinigen die wel hun rolstoelwoning wilden opgeven, is Bert van den Ham (78). Daarmee verliet hij het huis waar hij jaren met zijn in oktober 2019 overleden vrouw had gewoond. “Het was zo’n mooie woning voor iemand die invalide was, waarom zou je dat niet doen? Ik weet hoe lastig het is als je in een rolstoel moet zitten en je zo beperkt moet leven.”
Hij had wel zo zijn voorwaarden: in sommige stadsdelen niet, openbaar vervoer voor de deur en een winkelcentrum in de buurt. “Want ik word ook een dagje ouder.”
Hij wilde ook wel eens hoog wonen. Dat is na flink zoeken gelukt. Sinds april dit jaar woont hij zeven hoog in Nieuw-Sloten. Hij kijkt uit op Schiphol. “Leuk, ik zie de vliegtuigen afdalen en opstijgen. Verder heb ik er weinig last van.”
Er staat een foto van hun reis naar Thailand, waar werd ontdekt dat zijn vrouw suikerziekte had. In 2009 moest een deel van haar been worden verwijderd. Tijdens haar revalidatie in Reade aan de Overtoom zochten Van den Ham en zijn dochter naar een nieuwe woning. “De trappen en deuren in ons oude huis in Osdorp waren te smal. Dat kon absoluut niet rolstoeltoegankelijk worden gemaakt.”
Na veel bezichtigingen slaagden ze op IJburg. “Je kon toen nog helemaal over het water naar Almere kijken. De gang was anderhalve meter breed, dus de rolstoel kon lekker rondtollen. We hebben er altijd prima gewoond.”

Positief

Hoewel haar lichaam haar vaak in de steek liet, was zijn vrouw ongelofelijk positief. Bij een risicovolle hartoperatie vroeg ze naar de overlevingskansen. Toen de arts zei dat ongeveer 1 procent het niet redt, grapte ze: zijn die al geweest? Na haar revalidatie in Reade, heeft ze daar jarenlang vrijwilligerswerk gedaan. Van den Ham doet dat sinds kort ook. “Ik vind het geweldig om te doen. Het gaat me makkelijker af, dan ik had verwacht. Het lijkt wel of mijn vrouw in me is ingedaald.”
Met de buren had hij op IJburg weinig contact. Het is voorstelbaar dat mensen die geworteld zijn in een buurt, niet graag willen vertrekken. Van den Ham kreeg 4.000 euro verhuiskosten. Daarmee kwam hij niet uit, hoewel hij de vloer uit het oude huis heeft meegenomen. De vaste lasten zijn daarentegen nu lager. “En er zijn geen parkeerkosten!”