Opnieuw liggen de zesduizend volkstuinders in Amsterdam overhoop met gemeentelijke plannenmakers, die opnieuw grotere toegankelijkheid en nu ook meer huur eisen. De gemeente verzekert dat de volkstuinen blijven bestaan. Maar de tuinders zien hun hobby, gemeenschap én natuurgebied bedreigd.
Voorzitter Eric van der Putten en vice-voorzitter Marjo Visser Amsterdamse Bond van Volkstuinders (BVV)
| Op Amsterdams grondgebied (publieksrechtelijk en in eigendom) liggen 39 volkstuinparken, met zesduizend tuinen op ruim 300 hectare. Negenentwintig van de parken zijn aangesloten bij de Amsterdamse Bond van Volkstuinders, die als hoofdhuurder fungeert. De overige parken zijn zelfstandig en huren direct bij de gemeente. Het overgrote deel bestaat uit ‘verblijfsrecreatieve’ parken, met huisjes van maximaal 28 m2 waarin kan worden overnacht, op een perceel van gemiddeld 300 m2. Vijfduizend mensen staan in Amsterdam op de wachtlijst voor een volkstuin |
Geef het ze te doen, de nieuwe bestuursleden van de Amsterdamse Bond van Volkstuinders (BVV). Het vorige bestuur legde eind vorig jaar bijna voltallig het bijltje erbij neer. Gemangeld tussen de overrompelende plannen van de gemeente en kritiek uit delen van de achterban. Die verweten het bestuur te grote toegeeflijkheid tegenover de gemeentelijke plannenmakers. Toch hebben voorzitter Eric van der Putten en vice-voorzitter Marjo Visser er vertrouwen in dat het goed komt. “De vraag is natuurlijk of de tuinparken voldoende kunnen laten zien dat we een andere wind laten waaien en of we daar voldoende draagvlak voor kunnen bereiken”, aldus Visser.
Het was vooral de stevige huurverhoging die eind vorig jaar tot krantenkoppen leidde. Maar ook andere onderdelen van de gemeentelijke Uitvoeringsstrategie Volkstuinenbeleid stuitten vele tuinders tegen de borst. Dit voorgenomen beleid borduurt voort op plannen uit 2005 waarin al wordt gesteld dat de volkstuinen toegankelijker moeten worden en meer sociaal-recreatieve voorzieningen moeten bieden voor meer Amsterdammers. Afzonderlijke volkstuinen en de BVV, waaronder 29 volkstuinparken vallen, hebben hier sindsdien over meegedacht en zaten geregeld met de gemeente om tafel. In 2019 kwam de bond met het eigen moderniseringsplan ‘Spijkers met koppen’ dat door gemeente werd omarmd.
Puccini-groen
Sterker nog: de gemeente zegt het BVV-plan zelfs als uitgangspunt voor het nieuwe beleid te beschouwen, maar de tuinders zien daar weinig van terug. Grotere toegankelijkheid, oké, maar het doorsnijden van tuinparken met doorgaande fiets- en wandelroutes zien ze als een bedreiging. Te meer omdat ze tot 20 procent van hun grondgebied moeten afstaan voor een corridor rond de fietspaden waar publieke voorzieningen moeten komen. Dat wordt openbaar gebied. De overige 80 procent blijft afsluitbaar, maar moet wel beter en vaker toegankelijk worden dan nu. Nu zijn de parken doorgaans alleen van april tot en met september overdag door iedereen te bezoeken. De tuinders zijn bang dat openbare fietspaden leiden tot meer inbraken in huisjes, vernielingen en vervuiling. De tuinders willen wel ruimere openingstijden, als het beheer van de parken bij hen blijft.
Hoewel er op menig tuinpark al een zekere wrijving is tussen ‘nieuwe tuinders’ en die van de oude stempel, vrezen ze dat met de fietspaden hechte sociale gemeenschappen uiteen worden gereten. Op meerdere tuinparken worden in het kader van ‘natuurlijk tuinieren’ hele ecosystemen opgebouwd waarin bijen, vlinders, ijsvogeltjes en andere zeldzame dieren goed gedijen. Op een online marathon-inspreeksessie zeiden tuinders in december dat flora en fauna zouden lijden onder de aanleg van een streep asfalt met omliggend openbaar groen. “Onze begroeiing is zoveel rijker dan dat puccini-groen”, zegt Van der Putten verwijzend naar de ‘Puccinimethode’ - de standaard voor de inrichting van Amsterdamse straten, pleinen en plantsoenen (ooit vernoemd naar de gelijknamige bonbonverkoper tegenover de Stopera).
‘Prioriteitsparken’
Van der Putten tuiniert zelf op volkstuinpark Sloterdijkermeer, tussen het Westerpark en Sloterdijk. Het is net als het belendende Nut en Genoegen een van de elf ‘prioriteitsparken’, vanwege de ligging bij een ontwikkelingsgebied, in dit geval Sloterdijk-Zuid. De andere prioriteitsparken liggen onder meer bij De Nieuwe Kern en het Schinkelkwartier. De betreffende volkstuinencomplexen moeten de gewenste vernieuwingen uiterlijk in 2022 - met hulp van de bond en de gemeente - in een plan hebben gevat. Andere parken hebben daar een jaar langer de tijd voor.
Sloterdijkermeer en Nut en Genoegen, die zich samen naar buiten presenteren als de ‘Tuinen van Westerpark’, voelen zich al langer een proeftuin voor de toekomstige relatie tussen de volkstuinparken en de rest van de stad. “Omdat we zo dicht bij het centrum van de stad liggen en de druk hier hoog is”, aldus Van der Putten.
Met het oog op de ontwikkeling van de nabijgelegen nieuwe woonwijk Haven-Stad lanceerde de gemeente twee jaar geleden het plan voor een ‘Groot Westerpark’, waarvan naast het huidige Westerpark ook de volkstuincomplexen, de schooltuintjes, kinderboerderij, begraafplaats Sint Barbara en het pittoreske dorp Sloterdijk deel zouden uitmaken. Net als eerder werd het plan voor een doorgaande fietsroute door de tuinparken gepresenteerd.
Na protesten van tuinders liet de gemeente volgens Van der Putten februari vorig jaar als tegemoetkoming weten dat zo’n fietsroute zeker de eerstkomende tien jaar niet nodig leek voor het fietsverkeer uit Haven-Stad. Maar een paar maanden later kwam daar plotseling verandering in: er moesten formele fietspaden komen en 20 procent openbaar gemaakt groen. “Soms krijg je het idee dat er allemaal verschillende afdelingen aan deze plannen werken zonder dat van elkaar te weten”, verzucht Visser.
Makkelijk doelwit
Het steekt Van der Putten dat de volkstuinen zo’n makkelijk doelwit zijn en altijd als eerste “met schijnbaar definitieve en ondoordachte oplossingen” worden geconfronteerd. “Dat fietspad door de Tuinen van Westerpark zou van de Contactweg naar de Bos en Lommerweg moeten lopen. Maar het geld dat nodig is voor de onderdoorgangen onder het spoor, dat is er helemaal nog niet.”
Hetzelfde geldt voor de volkstuinen bij De Nieuwe Kern (zie kader): “Er is nog geen bestemmingsplan en problemen rond hinderzones van Schiphol moeten nog worden opgelost.”
Van der Putten is er tevreden over dat de Tuinen van Westerpark, na bezwaren van tuinders, uiteindelijk buiten de groennorm van Haven-Stad zijn gehouden. Hierdoor krijgen de toekomstige bewoners van de nieuwe wijk hun ‘eigen’ groen en zijn ze daarvoor niet op de volkstuinparken aangewezen.
Wel zouden hij en Visser willen dat alle volkstuinparken in een stedelijke groennorm een beschermde status krijgen. Visser: “Als Waterland met zijn raaigras beschermd gebied is, dan zouden wij dat zeker moeten zijn. Wij bieden een veel grotere biodiversiteit.” Overigens genieten de volkstuinparken wel enige bescherming als onderdelen van de Hoofdgroenstructuur, maar die gaat niet ver genoeg, menen de BVV-bestuurders. Het nieuwe huurcontract biedt straks bestaanszekerheid van tien jaar, met een mogelijke verlenging van nog eens tien jaar. Ook geldt sinds begin jaren zeventig dat de gemeente een nieuwe plek moet bieden voor tuinen die verdwijnen voor woningbouw.
Heel veel tuinparken zijn al goed toegankelijk, menen Visser en Van der Putten. Met name de Tuinen van Westerpark hebben daar samen met de gemeente veel werk van gemaakt. Als het goed is wordt daar dit jaar de zesde toegang geopend en kunnen wandelaars de complexen kriskras doorsteken. “We moeten als bond zelf misschien meer de aandacht vestigen op wat er allemaal te beleven is in onze parken. Bijvoorbeeld op onze website”, zegt Visser. “Maar de gemeente kan óók meer doen, bijvoorbeeld de tuinparken in de bewegwijzering van het Westerpark opnemen.”
De openbare fietspaden zijn overigens ook opgenomen in de Omgevingsvisie 2050, uiteraard ook tot groot ongenoegen van de tuinders.
Huurverhoging
Over de door de gemeente gewenste huurverhoging, van 0,47 naar 2,25 euro per m2 per jaar, zijn de bestuursleden resoluut. “Daar gaan we niet mee akkoord”, aldus Van der Putten. Volgens de BVV hanteert het grondbedrijf verkeerde uitgangspunten bij de vaststelling van de prijs. “We worden vergeleken met particuliere tuinen die worden gehuurd van de gemeente. Maar wij hebben een publieke functie waar het gaat om toegankelijkheid en bijvoorbeeld onze bijdrage aan de biodiversiteit.”
De extra huurinkomsten wil de gemeente mede gebruiken om riolering aan te leggen. Maar Van der Putten en Visser stellen dat enkele parken die al hebben en dat nog niet goed is gekeken hoe goed aangebrachte systemen met septic tanks voldoen.
De gemiddelde volkstuinder betaalt volgens de BVV nu zo’n 275 euro grondhuur per jaar voor de eigen tuin en het gemeenschappelijk groen van het park. Een huurprijs van tegen de 1.375 euro gaat de draagkracht van veel tuinders te boven. De gemeente had na eerdere bezwaren toegezegd dat er een tegemoetkoming zou komen voor volkstuinders met een laag inkomen. Uiteindelijk besloot wethouder Marieke van Doorninck in december de plannen voor een huurverhoging in de ijskast te zetten, in afwachting van verder overleg met de tuinders.
n.b
De gemeente wilde niet meewerken aan dit artikel omdat men eerst de resultaten van verder overleg wil afwachten. Daarin wordt onder meer gesproken over het tegenplan ‘Een beter alternatief’ dat Van der Putten heeft opgesteld en dat door achttien tuinparken is onderschreven.
|
De volkstuinparken bij ontwikkellocatie De Nieuwe Kern ten noorden van de Johan Cruyff Arena nemen een aparte positie in binnen het volkstuinenbeleid. Niet alleen moeten ook zij 20 procent inleveren voor een publiek toegankelijke doorgang met fietspad. Maar hier verdwijnen ook nog eens ruim 130 tuinen voor de woningbouw van De Nieuwe Kern. De locatie is ook bijzonder doordat die ligt in de gemeente Ouder-Amstel, terwijl Amsterdam eigenaar van de grond is. De hoofdstad verhuurt die aan de Bond van Volkstuinders - drie van de vier tuinparken zijn daarbij aangesloten - en het zelfstandige volkstuincomplex De Federatie. In een proces van ‘cocreatie’ mogen afgevaardigden van de tuinders meedenken over de invulling van de nieuwe tuincomplexen en het openbare gebied. Daarna mogen alle tuinders meestemmen over uitgedachte opties. Maar de gespreksonderwerpen zijn sterk afgebakend. Niet ter sprake komt onder meer de opheffing, respectievelijk gedeeltelijke opheffing van Nieuw Vredelust en Ons Lustoord, de aanleg van de openbare doorgang en de in- en uitgang daarvan, het maximale aantal parkeerplaatsen en de maximumgrootte van 130 m2 van de nieuwe volkstuinen. Het is de bedoeling dat de co-creatie dit voorjaar begint, maar tuinders van de parken ijveren nog steeds voor intrekking van de plannen. Ze voeren onder meer aan dat de ‘afsprakenbrief’ over de co-creatie in besloten overleg tot stand is gekomen, zonder dat de achterban werd geraadpleegd.
RECTIFICATIE: In een eerdere versie van dit artikel werd gesuggereerd dat alle tuinen in De Nieuwe Kern in omvang zouden worden teruggebracht tot 130 m2. Die nieuwe maximale grootte heeft echter alleen betrekking op de tuinen die moeten worden verplaatst. |
