Wie neerstrijkt op IJburg moet pionieren. Die ijzeren wet geldt ook voor de protestantse voorganger Nico van der Perk die afgelopen Pinksterweekeinde samen met zijn katholieke collega in de nieuwbouwwijk een nieuwe kerk begon. Verwacht in de Mattenbiesstraat geen traditioneel godshuis met klokkentoren. Zolang de behoefte aan wekelijkse kerkdiensten onduidelijk is, werken de twee vanuit een huurwoning. In één van de slaapkamers zijn tien stoelen en een altaar neergezet. Terwijl in de kinderkamer kan worden gemediteerd met uitzicht op het dakterras. De begane grond doet dienst als expositieruimte voor religieus geïnspireerde kunst. “We willen zo dicht mogelijk op de interesse van bewoners aansluiten. Kunst blijkt een ideaal middel te zijn om over geloof in gesprek te raken.” Als het initiatief aanslaat en de slaapkamer te klein wordt, kan binnenkort naar de tegenover gelegen katholieke basisschool worden uitgeweken. Na 2010 hoopt de kerk een definitieve plek te krijgen op het Centrumeiland, waar ook ruimte is gereserveerd voor een moskee.
De nieuwe kerk is maar één van de particuliere initiatieven die van IJburg langzaam een normale woonwijk maken. De eerste pianoleraar is inmiddels neergestreken op het Haveneiland, evenals de massagetherapeut en de huisarts. Eerder kwamen er al een noodsupermarkt, een restaurant, een snackbar, vier basisscholen en twee kinderopvangcentra. De lege bus die als voorloper van de IJtram tussen de wijk en het centraal station op en neer pendelt, werd landelijk nieuws. En begin juni werd ook het Diemerpark officieel in gebruik genomen. Maar IJburg werd misschien nog het meest bekend door zijn strand en de hippe bar Blijburg. Dat na de lange en hete zomer van 2003 de verkoop van dure appartementen weer uit het slop raakte, wordt vaak aan deze loungeplek toegeschreven. Onzin, vindt gemeentelijk projectleider Igor Roovers. “De ontwikkelaars durfden op voorraad te bouwen, zodat kopers niet op basis van een bouwtekening hoefden te beslissen. Dat heeft de verkopen weer op een normaal peil gebracht.”

Meer parkeerplaatsen

Er moest het afgelopen jaar wel flink aan de plannen worden gesleuteld voordat de consortia weer actief werden. Zo mochten slecht verkopende projecten van koop- in dure huurwoningen worden omgezet. Ook worden minder architecten ingehuurd voor de huizen die vanaf volgend jaar op het oostelijke deel van het Haveneiland worden gebouwd. Er is bezuinigd op de bouweisen en de woningplattegronden zullen minder van elkaar afwijken dan in de eerste projecten. Bovendien is tot vreugde van de consortia de parkeernorm op IJburg verhoogd van 1 naar 1,25. Volgens Roovers gaat dat niet ten koste van de openbare ruimte, omdat in het bestemmingsplan al met deze uitbreiding rekening was gehouden. Toch staan er door het schrappen van enkele parkeergarages dadelijk meer auto’s op straat en mogen ontwikkelaars op eigen terrein hogere normen hanteren. Groene binnenhoven veranderen daardoor vaker in parkeerpleinen. Van de beloofde autoluwe wijk komt weinig terecht.

Voor veel woningzoekenden zal het hoger aantal parkeerplaatsen vooral een opluchting zijn en hen een laatste duwtje geven zich bij de ongeveer negenhonderd andere bewoners van IJburg te voegen. Op dit moment zijn bij kopers volgens Roovers vooral de grondgebonden woningen in trek. Ook appartementen met een groot balkon of dakterras verkopen goed. En zelfs voor de verkoop van vrije kavels zijn in deze tijd nog mensen te vinden. “Vooral de welstandsvrije percelen op het Steigereiland, waar een vrijstaand huis mag worden gebouwd, lopen goed”, meldt Roovers. Een deel van de vrije kavels voor rijtjeswoningen is wegens gebrek aan belangstelling juist van de markt gehaald en omgezet in projectmatige bouw.

Gezinnen en studenten

Nu de consortia weer willen bouwen en de consument op IJburg durft te kopen, kan het projectbureau weer vooruit kijken naar de tweede fase. Zo wordt in november van dit jaar begonnen met het opspuiten van Centrumeiland en Middeneiland. Voor het eerste gebied is inmiddels een globaal stedenbouwkundig plan geschreven waarin het eiland wordt gepresenteerd als de natuurlijke plek voor allerlei stadsdeelvoorzieningen. Door de centrale ligging binnen IJburg en de oprit naar de tweede brug richting vasteland moet het volgens de gemeente niet erg moeilijk zijn om een bibliotheek, warenhuis of zelfs een schouwburg naar dit eiland te halen. Voor niet-IJburgers zal de grote jachthaven aan het IJsselmeer een belangrijke attractie worden. De woningen zullen er vooral bestaan uit gestapelde appartementen waarbij wordt gedacht aan studentenhuisvesting.

Het Middeneiland wordt heel anders dan het Centrumeiland. Hier wordt vooral gemikt op gezinnen, met extra veel eengezinswoningen in een lage dichtheid. “We gaan hier ook eerder bouwen om voldoende draagvlak voor de voorzieningen op het Centrumeiland te krijgen”, aldus Roovers. De grote vraag naar (betaalbare) eengezinswoningen vormt een andere reden om al in 2007 of 2008 met de bouw te beginnen. Voordat de plannen worden uitgewerkt, zullen de resultaten uit de inspraakronde nog moeten worden meegenomen. Daarin zit ook een kritisch advies van de Amsterdamse Raad voor de Stadsontwikkeling, die voorstelt om de stedenbouwkundige structuur aan te passen en extra stranden en openbare kaden aan te leggen. Het eiland heeft in de ogen van de raadsleden nu te weinig attractiewaarde, terwijl de marktpositie van de woningen ook al niet best zou zijn. Voor een vergelijkbare woning in Almere of Hoofddorp zou een koper al gauw een halve euroton minder op tafel hoeven te leggen. Roovers is het fundamenteel oneens met deze beweringen en wil aan het rapport niet veel woorden vuil maken. “Op het Middeneiland bieden we een prima woonmilieu aan met het strand en de stad om de hoek. Dat is het bijzondere van IJburg. De vergelijking met Hoofddorp of Almere gaat helemaal mank.”

IJburg III?

De plannen voor de twee laatste eilanden van IJburg – Strandeiland en Buiteneiland – zijn alleen in grote lijnen bekend. Zo zal Strandeiland waarschijnlijk een stedelijk karakter krijgen met veel appartementen, terwijl de bebouwing van Buiteneiland juist een landgoedachtige sfeer moet oproepen. Afgelopen jaar is in het college van B en W besloten om de aanleg en bouw van de twee eilanden enkele jaren naar achteren te schuiven. “Waarschijnlijk worden de eilanden niet voor 2010 ontwikkeld”, aldus Roovers. Hij kan wel begrip opbrengen voor het uitstel. Hoewel het ook weer niet te lang moet duren. “De continuïteit van het plan mag niet in gevaar komen.” Buiten het projectbureau wordt intussen gefilosofeerd over de aanleg van nog meer eilanden als gevolg van de discussie over de IJmeerlijn. Deze railverbinding moet in de toekomst Amsterdam met Almere gaan verbinden. Op de laatste IJburg-dag van architectuurcentrum ARCAM bleek onder de bezoekers opvallend veel steun voor de nieuwe lijn te zijn. Hoewel de uiteindelijke vorm – een brug, tunnel of een combinatie – en de mogelijkheid van een autosnelweg nog voor grote onenigheid zorgden. Net als voor wethouder Duco Stadig is voor Roovers een nieuwe autoroute door IJburg geen optie. Hij geeft aan dat in het bestemmingsplan alleen met een metro- of lightrailverbinding rekening is gehouden. Aan extra eilanden wil hij al helemaal niet denken. Daarvoor zijn er te veel juridische en bodemkundige problemen. “Ik ben bovendien op dit moment met Natuurmonumenten in gesprek om er een natuurpark aan te leggen. Daar past geen discussie over een groter IJburg bij.”

Prachtige zonsondergangen