Niet lang geleden toog burgemeester Van der Laan naar het AMC om de 800.000ste Amsterdammer te verwelkomen. Voor het laatst had de hoofdstad in 1972 zoveel inwoners. Daarna zakte het inwonertal sterk. De verouderde woningvoorraad, het overloopbeleid en de auto zorgden ervoor dat veel Amsterdammers de stad verlieten richting Purmerend, Hoorn, Alkmaar, Lelystad en later Almere. 

In de jaren tachtig keerde het tij. De stad veerde op, geholpen door een snel groeiende kenniseconomie en de nabijheid van Schiphol. Overigens als onderdeel van een wereldwijde beweging van platteland naar stad. De toestroom van studenten en creatieve kenniswerkers en groeiende werkgelegenheid stimuleerden ook de regio rond Amsterdam. De veelbesproken ‘roltrap’ bracht veel jonge gezinnen uiteindelijk in een groter huis met tuin buiten de stad.

In Amsterdam zijn de afgelopen decennia vele miljarden geïnvesteerd in nieuwbouw en renovatie van woningen. Zo’n 35 procent van de Amsterdammers woont in een woning die gebouwd is na 1980.

Maar sinds enkele jaren loopt de woningproductie terug. Vooralsnog heeft dat de bevolkingsaanwas in de hoofdstad niet doen afnemen. Men schikt liever in, dan elders te gaan/blijven wonen.

Maar eens is de spons volgezogen. De perspectieven op een hogere woningproductie zijn slecht. Er is een afzetprobleem voor commerciële nieuwbouw. En de landelijke overheid investeert niet meer in ‘volkshuisvesting’. Er is sprake van een systeembreuk: voor het Rijk is zelfs sociale huisvesting een profit center geworden: sociale verhuurders gaan vanaf dit jaar een belasting per woning betalen. Deze verhuurderheffing dreigt op te lopen tot 2 miljard euro jaarlijks in 2017.

Dit holt het investeringsvermogen uit van corporaties, sinds jaar en dag de grootste bouwers in de regio. Er zullen dus nieuwe ontwikkelstrategieën, financiële instrumenten en andere bouwers en investeerders gevonden moeten worden: particulieren, kleine ontwikkelaars, collectieven, pensioenfondsen. 

Vooralsnog levert dat weinig woningen op. In 2012 zijn bijvoorbeeld slechts 36 zelfbouwers gestart met bouwen. Commerciële beleggers nemen vooral bestaande panden over. Ondertussen starten corporaties als Rochdale, De Key en Stadgenoot in 2013 waarschijnlijk geen nieuwe projecten op.

Aan een rijke periode, door sommigen al de ‘Derde Gouden Eeuw genoemd’ is een einde gekomen. De stad staat er uitstekend bij, maar de woningnood groeit. De aantrekkingskracht van de Metropool Amsterdam blijft ondertussen onverminderd groot. Maar wie bouwt de extra woningen?