Steeds meer gemeenten in de regio Amsterdam benutten alle wettelijke mogelijkheden om eigen inwoners met voorrang aan een woning te helpen. Eerst vooral voor jongeren, starters en senioren in de sociale huursector. Nu ook voor leerkrachten en verpleegkundigen. En ook voor ‘sociale koop’ voor eigen inwoners lopen gemeenten zich warm. Het wachten is op de nieuwe wetgeving die het huidige kabinet heeft aangekondigd.
In veel opzichten is er een hemelsbreed verschil tussen het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost en de gemeente Waterland. Wat ze gemeen hebben is het gebrek aan woonruimte én de inzet van ‘lokale’ voorrangsregels om de uitgangspositie van stadsdeelbewoners c.q inwoners te verbeteren. Voorrang geven in de sociale huur aan eigen inwoners mocht altijd al in enige mate, maar sinds dit jaar mag in Amsterdam ook op stadsdeelniveau een voorrangsregeling worden toegepast. Zuidoost heeft de primeur, Nieuw-West volgt waarschijnlijk binnenkort. De nieuwe Amsterdamse huisvestingsverordening staat toe om voorrang te verlenen aan inwoners die de afgelopen tien jaar ten minste zes jaar onafgebroken in het betreffende stadsdeel hebben gewoond. Het percentage sociale huurwoningen dat gemeenten met voorrang mogen toewijzen aan eigen inwoners is sinds dit jaar opgerekt van 25 naar 30 procent; in totaal mag de helft aan woningzoekenden uit de eigen woonregio worden toegewezen.
Druk vanuit bewoners
Met het oplopen van de woningnood voelen lokale politici steeds meer de druk en de noodzaak iets extra’s voor hun eigen inwoners te doen. Neem Ton van Nieuwkerk, wethouder Wonen in Waterland. In totaal heeft de gemeente 17 duizend inwoners, die wonen in Monnickendam en acht omringende dorpen. Juist die specifieke situatie noopt volgens Van Nieuwkerk tot maatregelen die niet bij iedereen even populair zijn. “Er is een spanningsveld tussen de open en transparante woningmarkt die we nastreven en voorrang geven aan je eigen inwoners bij de woonruimteverdeling. Er is een Europees recht van vrije vestiging, maar in deze tijd van krapte moeten we daaraan concessies doen. Een goede doorstroming is ook heel belangrijk.”
Van Nieuwkerk is geen voorstander van ‘al te veel schotten’: “Er zijn natuurlijk ook inwoners van Waterland die zich bijvoorbeeld in Purmerend of Amsterdam-Noord willen vestigen. Wanneer je de boel naar de ene kant dicht spijkert gebeurt dat andersom ook en dat willen we vermijden. Maar de druk vanuit de bewoners neemt wel toe om maatregelen te treffen die de doorstroming binnen de gemeente bevordert. “
Leefbaarheid onder druk
Volgens Van Nieuwkerk zijn er binnen zijn gemeente voldoende legitieme redenen om dit voorrangsbeleid te voeren. “De leefbaarheid in de kleine kernen komt onder druk te staan. De brandweer en de sportvereniging hebben vrijwilligers nodig, de kleine supermarkt heeft klanten nodig en de buurvrouw een helpende hand. In de dorpen leven die tradities meer dan in de grote stad en daarom is het belangrijk dat jongeren de kans krijgen in hun eigen dorp te blijven wonen.”
Is dat niet erg sektarisch gedacht? Van Nieuwkerk: “Het getuigt juist van een enorme gemeenschapszin en het is ook niet zo dat mensen van buiten Waterland die tradities niet voort kunnen zetten. Maar wat je wel ziet is dat mensen van buiten een dorp eerder geneigd zijn om hun boodschappen te blijven doen in Amsterdam. Dan bestaat de kans dat de lokale supermarkt in zijn voortbestaan wordt bedreigd. De voorrangsregeling wordt maar voor 30 procent toegepast en verder is iedereen van buiten Waterland welkom.”
De wethouder wijst ook nog op het draagvlak onder de lokale bevolking. “We wonen in een mooie gemeente, te midden van beschermde natuurgebieden. Er is altijd een spanningsveld tussen bouwen en het behouden van al die natuur. De behoefte aan nieuwe woningen is groter dan ooit tevoren. Willen we de bewoners mee krijgen om te bouwen in het groen dan moeten we daar ook iets tegenover zetten.”
Amsterdam-Zuidoost
In 2019 hield Dirk de Jager, portefeuillehouder Wonen van stadsdeel Zuidoost, in dit blad een warm pleidooi voor een voorrangsregeling voor woningzoekenden uit het stadsdeel. Dat betrof toen in de eerste plaats de toewijzing van huurwoningen in transformatiegebied Amstel III. Maar de nieuwe gemeentelijke Huisvestingsverordening 2022 maakt bredere toepassing mogelijk, althans bij nieuwbouw- en transformatiecomplexen.
Dirk de Jager zegt ‘heel erg blij te zijn’ met die nieuwe regeling. “We hebben in Zuidoost al eerder afspraken gemaakt met projectontwikkelaars die betrokken zijn bij Amstel III. Een voorbeeld hiervan zijn de starterswoningen van OurDomain; een kwart daarvan is bij oplevering met voorrang verhuurd aan inwoners van het stadsdeel.”
Zuidoost pakt door. Inmiddels is er een website voor woningzoekenden uit het stadsdeel: www.zuidoostwoont.nl. Dit woonplatform is opgezet door de gemeente Amsterdam en een aantal ontwikkelaars en verhuurders. De Jager: “Alle nieuwe woningbouwprojecten komen op die website te staan en woningzoekenden kunnen zich daar oriënteren op het aanbod en een profiel aanmaken om te ontdekken voor elke woning zij in aanmerking komen. Om voor die 25 procent in aanmerking te komen hoef je je niet eens in te schrijven op WoningNet.” Jongeren weten volgens hem sowieso vaak niet dat een WoningNet-inschrijving noodzakelijk is om voor een huurwoning in aanmerking te komen. “We hopen dat met deze site wat laagdrempeliger maken. Inmiddels hebben zich al rond de duizend woningzoekenden ingeschreven.”
Sociale koop?
De Jager is ook voorstander van de bouw van ‘sociale koopwoningen’ in combinatie met een voorrangsregeling voor de stadsdeelbewoners. Dat zit nu nog niet in de vele bouwplannen in het stadsdeel: “Ik ben wel in gesprek met de ontwikkelaars om daar verandering in brengen. Ook zijn we aan het kijken of er een speciaal hypotheekproduct ontwikkeld kan worden voor bewoners van het stadsdeel. Allemaal stappen waarmee we de eigen bewoners beter willen bedienen en meer kansen willen bieden om in Zuidoost te blijven. Ze hebben daar vaak een sterke sociale en culturele binding mee.” En De Jager wijst er op dat nog altijd driekwart van de nieuwe huurwoningen beschikbaar blijft voor woningzoekenden van buiten het stadsdeel.
Haarlem geeft voorkeur aan open woningmarkt
Niet iedere MRA-gemeente maakt gebruik van voorrangsregelingen. De gemeente Haarlem bijvoorbeeld. Volgens een woordvoerder is dat een politieke keuze. “De gemeente geeft de voorkeur aan een open woningmarkt. Iedereen kan zich inschrijven op het platform van Woonservice dat zich richt op de woningmarktregio Kennemerland/IJmond. Vooral voor koopwoningen zie je een grote trek van Amsterdammers richting Haarlem; meer dan de helft van de koopwoningen gaat naar woningzoekenden uit de hoofdstad maar dat wordt niet als probleem ervaren.” In de sociale huur zal dat niet snel het geval zijn, omdat Haarlem geen onderdeel is van de WoningNet-regio Amsterdam.
Dat geldt wel voor Amstelveen, dat in het sociale huursegment voorrangsregelingen heeft voor verschillende doelgroepen. Zo zijn er de regelingen Voorrang Amstelveners en Maatwerk Wonen, de laatste bestemd voor inwoners tussen de 28 en 35 jaar. Via de regeling Beroepsgroepen krijgen mensen die werkzaam in de zorg of het onderwijs voorrang op de woningmarkt en krijgen inwoners die een grote sociale huurwoning achterlaten via de regeling Van Groot naar Beter voorrang bij het vinden van een kleinere sociale huurwoning. Een dergelijke doorstroomregeling bestaat in veel gemeenten, vaak in combinatie met een verhuisvergoeding en huurbehoud.
Zaanstad
Overigens gaan traditioneel de meeste woningen al naar eigen inwoners. In Zaanstad gaat sinds jaar en dag gemiddeld zeventig procent van de vrijgekomen sociale huurwoningen naar eigen inwoners. In 2021 was dat zelfs 72 procent. Verschillende voorrangsregelingen voor starters en doorstromers helpen daarbij. Nieuw is de pilot Verhuisvoordeel 65+ van de gemeenten in de regio Zaanstreek/Waterland en acht woningcorporaties en huurdersorganisaties. Hierbij krijgen 65-plussers voorrang op 150 geselecteerde, gelijkvloerse sociale huurwoningen waarbij zij hun oude huurprijs meenemen. Daarnaast krijgen ze een verhuispremie van duizend euro. De pilot loopt sinds juli, resultaten zijn nog niet bekend.
Zaanstad is bovendien koploper als het gaat om ‘sociale koopwoningen’ voor eigen inwoners. De grens voor deze zogenoemde BKZ-woningen (betaalbare koopwoningen Zaanstad) ligt op 250 duizend euro.
Senioren krijgen voorrang op wijkniveau in Hilversum
Dan Hilversum. Portefeuillehouder Bart Heller: “Er is een grote vraag naar woningen en die is groter dan het aanbod. Maar wij vinden het van belang dat, zeker voor mensen die al in Hilversum wonen of die hier (willen) werken, er genoeg ruimte overblijft op de lokale woningmarkt. Bovendien helpt het de doorstroming op gang te brengen. We doen dat bijvoorbeeld door senioren uit een bepaalde wijk voorrang te geven bij nieuwbouwprojecten in de sociale huursector. Zij laten dan een grotere huurwoning achter.”
Wat betreft een voorrangsregeling voor ‘sociale koopwoningen’ aan eigen ingezetenen wacht Hilversum op de nieuwe wetgeving waaraan momenteel in politiek Den Haag wordt gesleuteld.
Heller: “Maar zodra er groen licht komt verwacht ik dat Hilversum actief gebruik gaat maken van zo’n regeling. Overigens komen koopwoningen die door de woningcorporaties worden verkocht nu al vaak in handen van Hilversummers, omdat het in veel gevallen de bewoners zelf zijn die de woning kopen. Of ze komen terecht bij mensen die een andere sociale huurwoning achterlaten.”
In de regio Gooi en Vechtstreek waar Hilversum onder valt, wordt volgens Heller ruim 90 procent van de sociale huurwoningen toegewezen aan woningzoekenden uit die regio of mensen die daar een economische of maatschappelijke binding mee hebben.
|
Image
In Monnickendam werd vorig jaar houten nieuwbouwcomplex M’DAM opgeleverd, 42 koopappartementen en twintig sociale huurwoningen. Alle woningen gingen met een voorrangsregeling naar inwoners van Waterland. De voorrangsregeling voor de koopappartementen is toegepast door de projectontwikkelaar - die mag dat. De woningen werden de eerste maand aangeboden aan inwoners van Monnickendam, daarna twee maanden aan inwoners van Waterland en vervolgens aan woningzoekenden van buiten de gemeentegrenzen. Omdat de vraag groter was dan het aanbod is er uiteindelijk geloot via een notaris. De sociale huurwoningen werden via de normale weg aangeboden: via Woonmatch aan woningzoekenden binnen de MRA. |