Het oplossen van de wooncrisis vereist meer actie van woningcorporaties en gemeenten. Daarom moet de rijksoverheid veel sterker sturen op hun prestaties. Die oproep staat in het advies ‘Onderdak bieden: sturen op prestaties van woningcorporaties’ van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli).
De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) is het strategische adviescollege voor regering en parlement op het brede domein van duurzame ontwikkeling van de leefomgeving en infrastructuur. In dit advies start men bij de grondwettelijke taak van de overheid om te voorzien in ‘voldoende woongelegenheid,’ zowel in aantallen woningen als wat betreft kwaliteit. "Een bijzondere verantwoordelijkheid is dat er voor huishoudens met lagere inkomens een bestendig en toereikend aanbod is van betaalbare woningen van redelijke kwaliteit."
De Rli stelt gelijk maar vast dat die zorgplicht wordt verzaakt en dat woningcorporaties nodig zijn om aan deze plicht te voldoen. Daarbij zal de vraag naar sociale huurwoningen de komende tien tot vijftien jaar nog verder toenemen, aldus de analyse van de Rli. De Raad adviseert minister De Jonge daarom om wettelijk vast te leggen hoeveel sociale woningen erbij moeten komen en om gemeenten te verplichten te zorgen voor voldoende ruimte om deze te bouwen. De minister moet bovendien ingrijpen als er onvoldoende wordt gebouwd.
Mede omdat het aanbod van commerciële aanbieders in het sociale segment krimpt, worden woningcorporaties nog belangrijker om aan deze vraag te voldoen. Bij ongewijzigd beleid zullen de wachtlijsten verder toenemen.
Kooprecht niet invoeren
De Rli wil dat het Rijk gemeenten gaat verplichten om in hun omgevingsplannen vast te leggen waar die noodzakelijk sociale woningen worden gebouwd. Dat zal ook leiden tot lagere grondkosten in nieuwbouwlocaties. De Rli adviseert de minister voorts om af te zien van het kabinetsvoornemen om huurders van sociale huurwoningen het recht te geven deze te kopen. Daarmee raakt het doel van voldoende betaalbare woningen juist verder uit beeld.
Het nieuwe kabinet heeft volgens de Rli al belangrijke stappen gezet, zoals het afschaffen van de verhuurderheffing. Dat is een belangrijke randvoorwaarde voor het verhogen van sociale woningproductie. Maar meer sturing is nodig. En de Rli wil ook het aloude idee van een vereveningsfonds weer nieuw leven inblazen: rijkere corporaties moeten kunnen worden gedwongen geld te geven aan arme woningcorporaties met grote opgaven. De raad vindt verder dat de voorgenomen hervorming van de huurtoeslag niet mag leiden tot extra uitgaven of minder inkomsten voor woningcorporaties.
Hoewel er al een oneindige stapel doorwrochte onderzoeken over de woningmarkt bestaan, is dit een nuttige actualisatie. Vooral omdat de focus primair ligt op de waarde van de betaalbare woningvoorraad, de 'nuttige en nodige' rol van de Nederlandse woningcorporaties én reflecteert op het actuele rijksbeleid.
De aanbevelingen aan de rijksoverheid:
- Formuleer nationale doelstellingen en vertaal deze regionaal
- Stel voorraad gereguleerde huurwoningen veilig
- Bevorder aanbod van sociaal wonen door anderen dan woningcorporaties
- Versterk uitvoering stelsel van prestatieafspraken met woningcorporaties
- Stuur op beschikbaarheid bouwlocaties en definieer predicaat ‘sociaal’ bij gronduitgifte
- Stuur op financiële continuïteit van woningcorporaties en onderlinge solidariteit
ONDERDAK BIEDEN - Sturen op de prestaties van woningcorporaties. Advies van de Raad voor de Leefbaarheid en Infrastructuur. 134 pagina's. Gratis te downloaden (zien link)