Image

Tijdens het schrijven van deze column word ik gebeld. Wat we moeten met een bewoner die net terug is uit een gesloten instelling en eerder heeft gedreigd zijn woning op te blazen. De buren maken zich zorgen. Het is meteen onrustig: hij gooit spullen uit zijn ramen, er komt rook uit de woning, ‘s nachts staat de muziek hard en verbouwt hij zijn halve woning (niet op de positieve manier). Zijn buren zijn niet het type dat snel belt, ze hebben geen vertrouwen in instanties. Als de politie wel gebeld wordt dan kunnen ze meestal niets, want dit is geen crimineel, maar iemand die het heel moeilijk heeft in het leven.

Toen ik een half jaar geleden begon met werken in de dagelijkse praktijk van wijken en bewoners zou ik gezegd hebben: bel de zorg. Maar nu weet ik dat dat allang gebeurd is voordat ik word gebeld. Het gaat in dit soort situaties om een zorgmijder, om iemand die verslaafd en agressief is of om een combinatie. Deze mensen hebben zorg nodig, maar probeer die maar eens af te dwingen. En als dat al lukt, dan is het maar de vraag of er plek is in een zorginstelling. Voor bemoeizorg - gewoon blijven langsgaan tot iemand wel in gesprek gaat - is geen capaciteit.

Als voorvechter van het recht op wonen voelt het gek om dit te zeggen

Is dit een uitzondering? Een woningcorporatie van gemiddelde omvang heeft wekelijks zo’n casus. De politie 4000 per dag. Psychoses, bedreigingen, branden, steekpartijen, zelfmoorden, explosies, ik heb het in een paar maanden allemaal voorbij zien komen. “Jeetje wat een heftig werk. Dit kan toch niet waar zijn”, zeggen vrienden dan tegen me. Ik vind het zelf vooral heftig voor de buren, die er vaak lange tijd naast moeten wonen. En voor de bewoner zelf, die zo met het leven in de knoop zit en voor wie het frustrerend moet zijn dat ‘gewoon’ ergens wonen niet lukt.

Verwarder en zieker

Als voorvechter van het recht op wonen voelt het gek om dit te zeggen: niet iedereen kan zelfstandig wonen. Ontzettend veel mensen – ook mensen die nu dakloos zijn, mentale problemen hebben of ziek zijn – kunnen het wel. In dat geval is een eigen thuis de basis om een goed leven op te bouwen. Maar sommige mensen kunnen het niet. En voor hen hebben we geen goede plek meer in onze samenleving.

Eerst zijn er de wachtlijsten om überhaupt in de zorg terecht te kunnen. Deze week nog deelde verslavingszorg Amsterdam in de Volkskrant hoe zij met de handen in het haar zit. Voor mensen op de spoedlijst hebben ze geen plek. Tegen de tijd dat mensen wel een plek krijgen zijn ze meer dood dan levend. En in de geestelijke gezondheidszorg zijn de wachtlijsten even lang. In de tussentijd raken mensen nog verwarder en zieker en durven buren soms niet eens meer in hun eigen huis te wonen.

Dit kunnen we hun buren en henzelf niet aandoen

Als mensen eenmaal terechtkunnen dan is ons zorgsysteem erop gericht om ze zo snel mogelijk weer uit te laten stromen naar een reguliere woning. Zelfs als de verwachting is dat iemand dat eigenlijk niet kan. Het gevolg is dat mensen aan hun lot worden overgelaten want permanente begeleiding voor mensen met onbegrepen gedrag is er nauwelijks nog.

Begrijp me niet verkeerd. Zelfstandig wonen en meedoen in de samenleving is een enorm groot goed waar je niet gemakzuchtig vanaf moet stappen. Beleidsstukken en onderzoeken staan er vol van: participatie, meedoen, herstel en autonomie, dat gaat allemaal beter vanuit een eigen woning, vanuit een thuis. Maar er zijn mensen die er niet toe in staat zijn en een gevaar vormen voor zichzelf en hun omgeving. Dit kunnen we hun buren en henzelf niet aandoen. We moeten dringend opnieuw kijken naar wat het recht op wonen voor deze mensen en de buren van deze mensen betekent.