Voor veel politici is welstandsadvies heilig
“Bestuur hoéft advies niet te volgen”
| De Commissie voor Welstand en Monumenten adviseert de centrale stad en de stadsdelen over het uiterlijk van bouwplannen. Kerntaak van de Commissie is het waarborgen van de ruimtelijke kwaliteit van de gebouwde en de nog te ontwikkelen omgeving. Bij de beoordeling van bouwplannen hanteert de commissie criteria die door de centrale stad en de verschillende stadsdelen zijn vastgesteld. De Commissie is samengesteld uit onafhankelijke deskundigen op het gebied van stedenbouw, architectuur, architectuurhistorie en beeldende kunsten. De leden worden voor zes jaar benoemd, waarvan de eerste drie als invaller. Elke bouwaanvraag moet om advies worden voorgelegd, maar de meeste worden administratief afgehandeld. Meer info: www.welstand.amsterdam.nl |
Populair zal de Welstandscommissie wel nooit worden bij huiseigenaren. Net als alle andere Nederlanders houden die niet van bemoeizucht, zeker niet als die tot vertragingen, beperkingen of extra kosten leidt. Op de laatste ‘Ontmoeting’, de jaarlijkse bijeenkomst van de Amsterdamse Federatie van Woningbouwcorporaties, passeerden weer enkele smeuïge anekdotes over de vermeende inflexibiliteit en onredelijkheid van deze commissies de revue. Zoals de verplichting een schoorsteen terug te bouwen die niemand kan zien, die geen functie meer heeft en die extra dakversteviging noodzakelijk maakt. Of de verplichting om gerenoveerde woningen aan de achterzijde te voorzien van houten kozijnen, terwijl op de nauwe binnenplaats nauwelijks de mogelijkheid bestaat steigers te plaatsen voor het terugkerende schilderwerk. Ook negatieve adviezen over het toevoegen van balkons aan de achterzijde van kleine woningen behoren tot de terugkerende ergernissen.
Energiebesparing
Ook rond energiebesparingsmaatregelen botsen corporaties nogal eens met de welstand. Het gaat dan om raamconstructies, het plaatsen van ventilatieroosters, van zonnecellen, van zonnecollectoren en van gevelisolatie.
Corporaties willen dat welstandscommissies zich minder star opstellen en ook de belangen van bewoners en huiseigenaren meewegen. Peter Hildering van Eigen Haard vindt de welstand roomser dan de Paus. Dat je de voorgevel in originele staat herstelt, vindt hij vanzelfsprekend. Maar hij kan er weinig begrip voor opbrengen dat de commissie niet wat water bij de wijn kan doen als het gaat om het dak of de achtergevel, wanneer het comfort van bewoners wordt gediend of het veel kosten scheelt.
“Ook wij stoten regelmatig ons hoofd”, bevestigt Jeroen Hollander, projectmanager renovatie bij de Alliantie. Hij noemt de restauratie van het ‘Van der Pek-blok’, een rijksmonument aan de Molukkenstraat in Amsterdam. De schuiframen zijn daar vervangen door identieke exemplaren met dubbel glas, maar de kozijnen moesten blijven zitten. “Dat bleek al na enkele maanden tot veel tocht te leiden.” Hij roept de welstand op integraal naar de bouwopgave te kijken: “Bewoners willen meer comfort en een lagere energierekening. De corporaties worden geacht het energieverbruik van woningen terug te brengen. Woningen moeten onderhoudstechnisch slim in elkaar zitten. Er zijn zoveel aspecten om rekening mee te houden. De welstand is maar één aspect, maar de Welstandscommissie toont zich nooit bereid naar een compromis te kijken.”
| Woonblokken in de Indische Buurt in Amsterdam van Jan Ernst van der Pek. Met slaapkamers in plaats van bedsteden, revolutionair voor die tijd. Het rijksmonument werd in april 2009 door de Alliantie geheel gerestaureerd opgeleverd. Enkele maanden later kwamen de eerste klachten over tocht binnen. De nieuwe dubbelglas schuiframen zijn in de oude kozijnen geplaatst… |
Maar volgens Marianne Loof, voorzitter van de Welstandscommissie, is de welstand daar ook niet voor. “Het is een vooroordeel dat de welstandscommissie eigenstandig zomaar met allerlei meningen komt. Bij rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten is uitgebreid gedocumenteerd wat mag en niet mag. En verder baseren we ons op bestuurlijk vastgesteld welstandsnota’s. Wij toetsen gewoon of een plan voldoet aan die nota’s. Men schiet gewoon op de verkeerde partij.”
Het is volgens Loof niet aan de Welstandscommissie maar aan het bestuur om de verschillende belangen te wegen. “Het is wat ons betreft dan ook helemaal niet verkeerd als het bestuur een contrair besluit neemt over een advies van ons. Dat is de plek waar de belangenafweging moet worden gemaakt. Dat is veel zuiverder dan dat wij al die afwegingen moeten meewegen.”
Bestuur beslis!
Daar zit volgens PvdA-raadslid Michiel Mulder wel een probleem: “Wij maken op tal van terreinen beleid, wat op het individuele niveau van een pand tot idiotie kan leiden. Ik zou daarom willen dat bestuurders meer per individueel geval een besluit durven te nemen. Maar de praktijk is dat het DB nooit durft af te wijken van een welstandsadvies. Ze denken ook dat ze er niet over gaan.”
| Plannen van Ymere om tussen de twee puntdaken van de Schutte-blokken aan de Marnixkade enkele dakterrassen toe te voegen, stuitten op een negatief advies van de welstand. Volgens woordvoerder André Bakker van Ymere zijn de dakterrassen niet te zien van de straat, en leiden ze ook niet tot inkijk. “ De Schutte-blokken aan de Marnixkade zijn alleen beschermd stadsgezicht. Je zou toch denken dat er dan ook meer mogelijk is dan bij monumenten, maar in de praktijk lijkt tegenwoordig alles de hoogste bescherming te krijgen.” |
VVD-raadslid Daniël van der Ree herkent dat beeld niet. Hij memoreert dat in zijn voormalige stadsdeel Oud-Zuid het bestuur regelmatig ‘contrair’ ging. Ook GroenLinks-bestuurder Paulus de Wilt van Nieuw-West slaat wel eens een welstandsadvies in de wind. “Maar het nadeel van zo’n procedure is dat het ellenlang duurt. Voordat je een definitief besluit kunt nemen, ben je snel anderhalf jaar verder. Daar moet dan ook iets over worden afgesproken.”
Jeroen Hollander is in ieder geval van plan meer weerstand te gaan bieden: “Ik heb geleerd dat we standvastiger moeten zijn. Bij de renovatie van woningen in de Saenredamstraat wilden we aan de achterzijde balkons toevoegen, ook op uitdrukkelijk verzoek van de bewoners. De welstand was tegen. Uiteindelijk heeft het stadsdeel dat advies naast zich neer gelegd.”
Volgens AFWC-directeur Hans van Harten zou het welstandskader op zijn minst minder gedetailleerd moeten worden. “Over de voorkant van de woningen zijn we het snel met elkaar eens. Maar verder moeten we toch een modus kunnen vinden waarin ruimtelijke kwaliteitseisen kunnen worden gecombineerd met maatregelen rond duurzaamheid en wooncomfort.”