Met de bouw van honderden woningen op de NDSM-werf gaat de herontwikkeling van het voormalige industriegebied een nieuwe fase in. Waar de NDSM-pioniers de oprukkende stad als een bedreiging van hun culturele vrijplaats ervaren, zien gemeente, ontwikkelaars en (toekomstige) bewoners een stoer stedelijk woonmilieu ontstaan.
Het gebouw NieuwDok met 380 studentenwoningen
| Te bouwen: 2.100 woningen Gebouwd: studentenwoningen: De Werf (400) en NieuwDok (380) In aanbouw: 550 vrije sector huurwoningen Start in februari: NoordDok 300 woningen en Pontkade: 250 woningen |
Het is nog maar een paar decennia geleden dat er serieuze ideeën waren om alle industriële gebouwen van de NDSM-werf te slopen en te vervangen door nieuwbouw. Inmiddels zijn de oude scheepshellingen, samen met onder meer de Scheepsbouwloods en de Lasloods tot rijksmonumentaal ensemble bestempeld. Ook nu de honger naar meer woningen in de stad groot is, heeft het oostelijke deel van de werf een beschermde status. Een reguliere nieuwbouwwijk gaat het NDSM-terrein dus nooit worden.
Maar dat wil niet zeggen dat het monumentale gebied niet meebeweegt met ontwikkelingen in de hoofdstad.
In de Scheepsbouwloods zijn creatieve makers neergestreken, in de voormalige timmerwerkplaats is MTV gevestigd, in de Lasloods komt een streetartmuseum en het buitenterrein is een bekende plek voor vele festivals, vlooienmarkten en kunstmanifestaties, waardoor NDSM-werf Oost een nieuwe functie voor de stad gekregen heeft.
Flink bijbouwen
| Projectontwikkelaars zien niet alleen brood in de kavels in de buurt van het IJ, maar ook in die in de zogenoemde Noordstrook, het gebied tussen de Tt. Vasumweg en de doorgaande Klaprozenweg. Zo wil projectontwikkelaar COD een gebouw met 450 woningen neerzetten op de zogenoemde Brockhoffkavel, vernoemd naar het gelijknamige garagebedrijf. Op de plek waar in 2009 het pand van Citybox afbrandde, verrijst momenteel het woongebouw De Werf met 550 vrije sector huurwoningen en vierhonderd studentenwoningen. Ineke Harder van de gemeente Amsterdam verwacht dat in dit deel van de werf in de komende tijd meer initiatieven uit de markt ontstaan. |
Aan de andere kant van de Ms. van Riemsdijkweg, die het NDSM-terrein in tweeën verdeelt, is het een ander verhaal. Het is dat deel van de werf waar sinds de pont aanmeert, restaurant-café De IJ-kantine is gevestigd, gekleurde studentencontainers staan opgestapeld (tot 2020!) en het bijzondere kraanspoorgebouw in het water staat. Hier groeit een nieuwe stedelijke wijk. En het gaat nu hard. De vierhonderd studentenwoningen in het complex De Werf zijn al opgeleverd en de bouw van het andere deel van het complex, met 550 vrije sector huurwoningen, is in volle gang. Naar verwachting start vervolgens in februari 2018 pal achter de IJ-kantine de bouw van NoordDok (ruim 300 starterswoningen) en Pontkade (250 woningen).
Amsterdam Waterfront, het consortium van ontwikkelaar Biesterbos (onderdeel van VolkerWessels) en investeringsmaatschappij Reggeborgh, heeft voor een groot deel van dit westelijke deel van de werf de ontwikkelrechten. Hier moet een gemengde stadswijk komen met zo’n 2.100 woningen in alle segmenten, van sociale huur tot dure koopwoningen. De ontwikkelaar ziet de combinatie van wonen met werken en het stoere, industriële karakter van de omgeving als een manier om een aantrekkelijk en stoer stedelijk milieu te creëren. Vorig jaar is het gebouw NieuwDok al opgeleverd dat bestaat uit een ROC met 380 studentenwoningen en voorzieningen. Amsterdam Waterfront is momenteel onder meer bezig met de planvorming van een kavel aan het IJ, tussen het hoofdkantoor van de Hema en het Kraanspoorgebouw.
Gemeente wil meer grip op herontwikkeling
Enkele jaren geleden, tijdens de crisis, uitte de gemeente nog kritiek op de snelheid waarmee het westelijke deel van de werf werd ontwikkeld. Als er niet gebouwd zou worden, zou de ontwikkelaar het recht op ontwikkeling maar terug moeten geven, was de gedachte. Nu de bouw wel op gang komt, spelen er andere zaken. Zo laat Ineke Harder, senior projectmanager van de gemeente Amsterdam, weten meer grip te willen hebben op de verdere ontwikkeling van het gebied. “Het bestemmingsplan is heel globaal, maar wij vinden dat iets meer sturing gewenst is. Wij willen meer richting geven aan het mengen van wonen en werken, het risico bestaat dat er anders voornamelijk woningen gebouwd worden. Menging is juist in dit gebied van belang.”
Harder wil ook meer aandacht voor de besluitvorming rond bouwhoogtes. “De basishoogte is 30 meter, met toegestane afwijkingen naar 60 meter. De locatie van de hogere gebouwen willen we nauwkeuriger bepalen vanuit stedenbouwkundig oogpunt.” Het gaat dan om de verhouding van de hoogbouw – op één locatie mag zelfs een landmark tot 120 meter verrijzen – ten opzichte van elkaar.
Ten slotte wil Harder ervoor waken dat de sociale huur in het gebied een restcategorie wordt. Tot dusver zijn er uitsluitend studentenwoningen in deze categorie gebouwd. De gemeente wil ook een tweede basisschool in het gebied. Harder is met ontwikkelaar Biesterbos in gesprek om die extra eisen mee te nemen bij de erfpachtuitgifte van grond.
Vrijplaats onder druk?
Komt het karakter van de culturele vrijplaats NDSM-werf Oost niet onder druk te staan, nu het monumentale gebied zowel ten oosten (Buiksloterham) als ten westen (NDSM-west) langzamerhand verandert in woonwijken?
Kim Tuin, ex-directeur van de Stichting NDSM-werf, vindt van wel. Zij stapte om die reden enige maanden geleden op. Ze vreest dat de oprukkende stad het einde zal betekenen van de bijzondere vrijplaats die de NDSM-werf in de afgelopen vijftien jaar is geworden. Zij vergeleek het culturele belang van de rauwere NDSM-werf met dat van het Museumkwartier in Zuid.
Steen des aanstoots zou de geplande bouw van driehonderd woningen aan de Ms. Van Riemsdijkweg zijn, in de strook aan de binnenhaven waar de pont aanmeert en waar nu verschillende loodsen staan. Woningbouw op die plek zou volgens critici het ruige karakter van de werf te veel aantasten.
Volgens Harder stond die strook ooit al als bouwlocatie in het Strategiebesluit, maar is die in de crisisperiode geschrapt in het Investeringsbesluit van 2012. En nu is de strook weer opgenomen in Koers 2025, het gemeentelijk document waarin de bouw van 50.000 woningen wordt aangekondigd en waarin alle potentiële bouwlocaties bij elkaar zijn geschraapt.
Harder: “Er geldt nu een conserverend bestemmingsplan voor de NDSM-werf Oost. Het bestemmingsplan moet over vijf jaar vernieuwd worden en je weet dan nooit wat er gebeurt. Die driehonderd woningen kunnen we ook elders in de stad wel kwijt. De waarde van dit gebied voor cultuur en tijdelijke voorzieningen is zo groot dat we hier uiterst zorgvuldig mee om moeten gaan.”
Harder maakt een vergelijking met de kop van het Java-eiland. Die is vrijgehouden in afwachting van een “zeer bijzondere functie”. Voorlopig gaat de gemeente dan ook uit van tijdelijke bestemmingen. Daarbij is voor Harder de vraag nog niet beantwoord hoe beide delen van de werf op een goede manier aan elkaar verbonden kunnen worden. “Dat is een spannende uitdaging voor de komende tijd.”
Andere artikelen uit het dossier 'De metamorfose van de noordelijke IJ-oever':
Nieuwe stad aan het IJ (NUL20, december 2017)
(Toren)hoge ambities - Hamerstraatgebied wordt hoogstedelijk én ongedeeld (NUL20, december 2017)
Projectenoverzicht Noordelijke IJ-oever (NUL20, december 2017)