Anja Dekkers zit omhoog en huurt via een advertentie een woning van bemiddelaar Wendell Sese. Het zou om zijn eigen huurwoning gaan. Bovenop de niet misselijke huurprijs bedingt hij ‘contractkosten’ à 7500 euro. Dan blijven er spullen staan die Dekkers helemaal niet wil hebben. Maar het is slikken of stikken.
Later komt Dekkers bij zinnen en spant met hulp van het Huurteam Binnenstad een zaak aan om de veel te hoge huur verlaagd te krijgen. Ook de zogenaamde overnamekosten komen aan de orde. Vanaf dat moment krijgt Dekkers problemen. Het begint met een baksteen door de ruit, maar al snel volgt een condoleancekaart, gericht aan haar ouders. Uiteraard werpt niemand zich op als dader, maar Dekkers heeft zo haar vermoedens. Want ze is ook verbaal geïntimideerd. De doodsbange vrouw zoekt steun bij de politie. Die neemt een proces-verbaal op, maar laat vervolgens een tijd niet van zich horen. De pesterijen gaan ondertussen door. Dekkers vreest oprecht voor haar leven, voelt zich onbeschermd en vertrekt, noodgedwongen.
Maar het inmiddels ingeschakelde Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag bijt zich vast in haar zaak. Met financiële steun van het Emiel Blaauwfonds (voor proceskosten) wordt een civiele procedure aangespannen tegen de verhuurder. De breedgeschouderde Sese brengt daarop een kennismakingsbezoek aan het betrokken advocatenkantoor. Op luide toon geeft hij daar te verstaan “dat niemand hem iets kan maken”.
Sese is geen onbekende van de politie. Bij een actie (met de codenaam SIENA, februari 2005) tegen illegale woningbemiddeling is hij één van degenen die in alle vroegte van hun bed worden gelicht. Bij een huisdoorzoeking treft de politie een vuurwapen en een grote hoeveelheid contant geld aan. Sese wordt door de politierechter veroordeeld voor wapenbezit en oplichting.

Codenaam SIENA

Al jaren dringen huurdersorganisaties aan op het aanpakken van illegale verhuurpraktijken van bureaus en tussenpersonen, al dan niet in bezit van een vergunning. Ze maken veel slachtoffers, bijvoorbeeld onder studenten. In het voorjaar van 2001 heeft de Huurdersvereniging Amsterdam een uitgebreide rapportage aan de Dienst Wonen (toen nog Stedelijke Woningdienst) overlegd. Daarin stonden negentig bemiddelaars zonder vergunning, met naam en toenaam. Verscheidene bureaus werden aangepakt. In deze tijd lag de nadruk bij de handhaving op de onderverhuurders. In 2004 deed het Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag een nieuwe poging om het handhavingsproces hoger op de agenda te krijgen, en meer direct op de bureaus te richten. Middels een adres aan de gemeenteraad werd verzocht om extra controle op bemiddelingsbureaus, steekproefsgewijs dan wel naar aanleiding van signalen. Het leidde begin 2005 tot een afspraak tussen het Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag en de Dienst Wonen. Daarbij overhandigde het meldpunt gedetailleerde informatie over vele Amsterdamse bemiddelaars die zich niet leken te houden aan de voor hen geldende verordening. De informatie bevatte onder meer woninggegevens, dubieuze huurvoorwaarden en de data waarop de constateringen plaatsvonden. Volgens de afspraken met het Meldpunt zou de Dienst Wonen binnen een week een onderzoek moeten starten, zodat binnen drie weken kan worden vastgesteld of de betrokken bemiddelingsbureaus de regels inderdaad hebben overtreden.
Dan treedt, op aandrang van de Dienst Wonen, operatie SIENA in werking. In juni worden de eerste drie illegale bemiddelaars veroordeeld.
Marcel Suitela, projectleider van het meldpunt: “Vergunninghouders controleren is een reguliere taak van de gemeente. Waarbij je ook moet handhaven op te hoge huren. Het illegale circuit hinderlijk volgen is veel lastiger. Iemand die is aangepakt gaat bovendien onder een andere naam weer verder. Recidive loont. Die meneer Sese heeft nu weer een site met woningen.”
Terug naar deze ‘makelaar’ Sese die bij de kantonrechter alsnog zijn gelijk probeert te halen. Dat mislukt. De kantonrechter sluit zich aan bij het eerdere oordeel van de strafrechter: Het bedrag van 7500 euro moet worden beschouwd als sleutelgeld en dient door Sese te worden teruggestort op de rekening van Dekkers.
Een overwinning voor Dekkers, maar ze heeft wel tegen haar zin haar woning verlaten. Om maar te zwijgen van de emotionele gevolgen. Advocaat Marco Zweers: “De grotendeels anonieme intimidatie, die mevrouw Dekkers deed besluiten naar elders te verhuizen, is heel moeilijk te bewijzen. We weten wel dat die onaangename zaken begonnen vanaf het moment dat ze het bedrag terugeiste van de heer S.”
Zweers gelooft dat concrete handhavingsacties, zoals SIENA, zeker helpen om het tij te keren. “Omdat Sese al onderwerp van politieonderzoek was, onder meer voor overtreding van de bemiddelingsverordening, kregen we aandacht voor deze zaak en dook de politie er in. We begrijpen best dat de politie ook haar prioriteiten heeft met al die moorden. Maar het wordt dankzij eerdere acties voor gedupeerde huurders eenvoudiger om civiel verhaal te halen. Er zijn immers al dossiers aangelegd.”
Dekkers wil nu in haar zaak ook de strafrechter inschakelen. Suitela: “Het fonds voor proceskosten, het Emiel Blaauwfonds, raakt snel leeg, vooral als er een hoger beroep volgt. Maar dit laten we niet liggen.”

Ontoereikende regels

In de zomer van 2005 komt de politie met een verslag van rechercheonderzoek naar illegale kamerbemiddeling. Daarin staan aanbevelingen om de handhaving te verbeteren. Zoals bijvoorbeeld scherpere controle van dubieuze bureaus en van huisvestingsvergunningen. Zo’n vergunning zou alleen voor eigenaren moeten gelden, anders dan nu het geval is. Bovendien moet de gemeentelijke basisadministratie op orde komen.
De nieuwe manager van de afdeling handhaving van de Dienst Wonen, Willy-Anne van der Heijden, wil maar één ding: er hard tegenaan. Maar lukt dat nu wel? Is er capaciteit voldoende en voldoet het bestaande arsenaal aan maatregelen?
Van der Heijden: “Met de regelingen die er nu zijn – rond brandveiligheid, bouwkundige staat en dergelijke - kunnen we moeilijk sancties opleggen en is het dus lastig om onrechtmatige bewoning of crimineel gebruik van een woning te stoppen. Die regelingen zijn daar niet voor gemaakt. Bovendien kost het veel tijd en geld om malafide verhuurgedrag aan te pakken.”
Onlangs spraken de vier grote steden hierover in Den Haag met bewindslieden Dekker (VROM) en Donner (Justitie). Een heet hangijzer is het controleren van legitimatie bij inschrijving in de Gemeentelijke Basisadministratie. Dat gebeurt in Amsterdam niet, althans niet bij de stadsdelen. Tot ontsteltenis van de ministers.
Van der Heijden: “We hebben inmiddels in Amsterdam afgesproken dat alle buitendienstambtenaren van de gemeente in ieder geval de persoon en de woning checken bij de GBA. Die informatie moet natuurlijk uitwisselbaar zijn. Corporaties en particuliere verhuurders zouden trouwens ook toegang moeten hebben tot de GBA, vinden we. Nu attenderen wij ze zonodig.”

Sancties

Bij de bespreking in Den Haag kwam ook het verhuren van sociale huurwoningen door bemiddelingsbureaus ter sprake. Ter herinnering: bij de actie SIENA wordt bij negen illegale bemiddelaars een bestand van 1400 adressen aangetroffen. De helft daarvan betreft een corporatiewoning. Hierbij worden overigens nog veel meer onregelmatigheden vastgesteld, zoals fraude en oneigenlijk gebruik van woningen.
“Een efficiente sanctie ontbreekt”, zegt Van der Heijden. “We kunnen de vergunning intrekken of een last onder dwangsom opleggen, maar zoals gezegd kost ons dat veel tijd, en geld. In de Huisvestingswet willen we daarom een bestuurlijke boetebepaling opnemen. Je kunt illegale bemiddeling ook zien als een economisch delict en dan de winst afromen.”
Maar de ministers lieten weten niets te voelen voor nieuwe en aanvullende maatregelen. “Onrechtmatige bewoning is een zaak van de gemeenten”, stelde Donner vast. Het bestaande repertoire moet volstaan. Dat geldt dus eveneens voor de capaciteit van het handhavingsapparaat. Prompt werden ze uitgenodigd om eens een toer door Amsterdam te maken, in gezelschap van de Dienst Wonen en het Van Traa-team.
“De bestaande wetgeving maakt sluitende handhaving erg lastig. Dat schuiven de ministers zomaar van tafel!”, stelt Van der Heijden met enige verontwaardiging vast. “De bestaande boeteregeling moet via het Openbaar Ministerie worden uitgevoerd. Nou, ga daar eens vragen naar de werkdruk.”
Vandaar haar voorkeur voor het werken met bijzonder opsporingsambtenaren (BOA’s), die een verbaal kunnen opmaken. De Dienst Wonen kan dan een boete opleggen. De Tweede Kamer gaat zich daar binnenkort over uitspreken. De Dienst Wonen heeft goede hoop, want de Kamer lijkt Amsterdam meer tegemoet te willen komen dan de ministers.
Maar nu al heeft de dienst de mogelijkheid om de administratie van bemiddelingsbureaus met een vergunning te controleren. Dat gebeurt nog te weinig. “We zijn de buitendienst aan het trainen op het controleren van administraties. Als die niet op orde zijn, heb je als bureau een probleem. Niet alleen met de Belastingdienst, ook met ons. Een dwangsom kan oplopen tot wel 10 miljoen euro, met een maximum van 10.000 per overtreding.”
Veel lastiger is het om grijze en zwarte bemiddelaars het werken onmogelijk te maken. Die werken vaak met een tijdelijk 06-nummer of een site. “De politie heeft de bevoegdheid om te tappen. De verworven informatie moeten we als betrokken overheidsdiensten natuurlijk steeds doorgeven aan elkaar. Veel criminaliteit gaat overigens samen met illegale bewoning.”
De Dienst Wonen gaat dus scherper handhaven. Samenwerking met andere diensten moet sluitend zijn. Dan hebben we in Amsterdam veel meer buitendienstinspecteurs nodig, dat staat nu wel vast. Maar meer capaciteit organiseren is lastig. “In een tijd van bezuinigingen ligt dat ingewikkeld”, zegt Van der Heijden. “Maar we moeten dit wel op de politieke agenda zien te krijgen.”
En Wendell Sese? Hij gaat in hoger beroep. Na de rechterlijke uitspraak om de 7500 euro ‘contractkosten’ terug te betalen aan Anja Dekkers wordt overlegd over een voorlopige betalingsregeling. Vermoedelijk bemiddelt hij op dit moment in woningen.