Het is eigenlijk vreemd dat het niet eerder bedacht is: een online wijkengids, waar iedereen die met het verbeteren van wijken bezig is, ideeën kan opdoen. Maar, zo waarschuwde minister Spies bij de presentatie in Den Haag: “Iedere wijk kent zijn eigen problemen en oplossingen. Succesvolle interventies vragen altijd om afstemming op de specifieke situatie in een andere wijk.”
Het delen van kennis is volgens Spies in tijden van crisis en beperkte financiële middelen van groot belang en dat is ook een van de manieren waarop het Rijk de wijkaanpak blijft stimuleren. “De wijkaanpak is vijf jaar geleden begonnen en toen is gezegd dat we minimaal tien jaar nodig hebben om resultaat te bereiken. Er is nu minder geld, maar dat betekent niet dat niets meer kan. Geld is bovendien niet altijd de oplossing, vooral samenwerking is belangrijk.”
Spies geeft aan dat het Rijk zich vooral zal richten op kennisdelen en het geven van trainingen om lokale professionals te helpen voortvarender aan de slag te gaan in hun wijk. “Ik wil de energie die bij mensen zit, stimuleren.” Ze wil meer verantwoordelijkheid bij de mensen in de wijken zelf leggen. Daarnaast belooft Spies hoogstpersoonlijk op bezoek te gaan in wijken in het land, onder andere om knelpunten waar verschillende ministeries bij betrokken zijn, zo snel mogelijk op te lossen. Bovendien kan het Rijk een rol spelen bij het ondersteunen van sociale ondernemingen, zoals met renteloze leningen. Als voorbeeld dient daarbij het Engelse initiatief van Big Society Capital, een beleggingsfonds dat bestaat uit geld van rekeningen waar al meer dan vijftien jaar niets mee is gedaan. Big Society Capital in Engeland geeft financiële steun aan goede doelen en sociale projecten. Spies wil proberen om eenzelfde initiatief in Nederland van de grond te krijgen.

Leefbarometer

Volgens de minister is gebleken dat de wijkaanpak werkt, wat onder meer af te leiden valt uit de leefbarometer die in bijna alle wijken gestegen is, sinds dat instrument is bedacht. Maar wat zijn nu succesfactoren gebleken en wat is er nog te verbeteren? Daarvoor kwamen wetenschappers, lokale bestuurders en topambtenaren aan het woord. Zo liet Rits de Boer, directeur Reintegratie en Participatie van het ministerie van SZW, weten dat het voor iedereen wel duidelijk is geworden dat integraal werken onontbeerlijk is voor een succesvolle wijkaanpak. Bovendien hebben de mensen in het veld directe steun van bestuurders nodig om snel te kunnen handelen. Bureaucratie is de dood in de pot.
‘De gezonde wijk’ is een relatief nieuw accent binnen de wijkaanpak, dat steeds belangrijker lijkt te worden. Dan gaat het om onderwerpen als overgewicht bij kinderen tot fijnstof en alcohol- en drugsgebruik. Die krijgen volgens Karien Stronks, hoogleraar sociale geneeskunde aan de UvA, eindelijk de aandacht die ze verdienen: “Een belangrijke les is dat gezondheid een integraal onderdeel van de wijkaanpak is geworden. Als wijken worden vernieuwd, wordt de laatste tijd meer rekening gehouden met gezondheidseffecten. Daar moeten we vooral mee doorgaan.”
Volgens Evelien Tonkens, bijzonder hoogleraar actief burgerschap, is het goed om te weten dat mensen best bereid zijn om iets te doen voor hun buurt. Tonkens noemt dat het ‘altruïstisch overschot’. Daarom is het van belang dat professionals de kunst van de ‘liefdevolle verwaarlozing’ verstaan. Zij bedoelt daarmee dat professionals beschikbaar moeten zijn, maar zich vooral niet al te veel moeten opdringen. Bewoners krijgen anders snel het gevoel dat hun inzet wordt overgenomen door professionals.
Bestuurskundige Pieter Tops ziet een positieve ontwikkeling in het directe contact dat professionals weten te maken met zorgwekkende zorgmijders, maar hekelt de projectencarroussel waarbij vele voorlichtingsbijeenkomsten tot een overkill bij bewoners leiden. Iets vergelijkbaars benoemde minister Spies al tijdens haar toespraak toen ze Gabriël van den Brink citeerde: “Een probleemwijk is een wijk met veel problemen en veel instellingen.”
Pieter Tordoir vindt dat op het gebied van economie nog een wereld te winnen valt. “We hebben nieuwe arrangementen van scholing en werk nodig. Onderwijs is vaak een aanjager voor ondernemerschap.” Hij vindt het jammer dat Economische Zaken en de Kamer van Koophandel nog weinig betrokken zijn in de wijken zelf.
Het idee van ‘eigen kracht’ waarbij bewoners van een wijk als het ware worden uitgenodigd om vooral zelf hun wijk te verbeteren, valt niet bij alle experts in goede aard. Stronks: “Vooral in aandachtswijken zitten veel mensen gevangen in zichzelf. Psychische klachten en gezondheidsproblemen komen daar veel meer voor dan elders. Eigen kracht is volstrekt onvoldoende voor die mensen. Zij hebben meer ondersteuning nodig.”