Image

Wie een wandeling door de Lodewijk van Deysselbuurt maakt, komt al snel de sporen van Van Eesteren en het AUP tegen: open verkaveling met middelhoge bebouwing rondom groene straten en hoven. Het merendeel van de woningen in de Van Deysselbuurt dateert van begin jaren vijftig toen dit onder het AUP, het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam, gebouwd werd. Vanwege het grote woningtekort werd er na de oorlog snel en veel gebouwd in Nieuw-West. Een uitkomst voor veel Amsterdammers. Maar enkele decennia later verslechtert het imago van het stadsdeel. Vanaf medio jaren negentig wordt gesproken over een grootschalige ingreep om de naoorlogse woningvoorraad én de leefbaarheid te verbeteren.

In 2007 heeft de toenmalige ontwikkelcorporatie Far West een integraal sloopplan klaar liggen voor Geuzenveld en Slotermeer. Maar deze plannen worden na en vanwege de kredietcrisis in 2008 ingetrokken of uitgesteld. Als in 2010 Far West zelf financieel in zwaar weer komt, wordt besloten de ontwikkelcorporatie op te heffen. De woningvoorraad wordt onder de aandeelhouders Stadgenoot, Rochdale en Lieven de Key verdeeld. Rochdale erft de Van Deysselbuurt. Wat volgt is een periode van langdurige stilstand in Slotermeer; als gevolg van geldgebrek bij de corporaties worden nagenoeg alle plannen stilgelegd. Pas vanaf 2015 worden vernieuwingsplannen weer opgepakt.

“Ontmoeting is hier heel belangrijk. Er is veel eenzaamheid achter de voordeur."

“Er moest een grote lobby plaatsvinden om de Van Deysselbuurt weer op de agenda te krijgen”, zegt Eric Nagengast, directeur Vastgoed bij Rochdale. “Het stond niet op de agenda van de stad; die was bezig met transformatiegebieden.” Bovendien was het mandaat over Grond en Ontwikkeling naar de centrale stad verplaatst waar de herstructurering van bestaande wijken niet onder viel. De noodzaak voor vernieuwing in de Van Deysselbuurt was overduidelijk: bewoners wachtten al ruim vijftien jaar op de noodzakelijke aanpak van woningen en openbare ruimte. Het heeft vervolgens nog vele jaren geduurd voordat er een definitief plan van aanpak op tafel ligt en de investeringsnota voor de Van Deysselbuurt werd vastgesteld. Ondertussen heeft Rochdale vanaf 2021 overigens wel 120 woningen gerenoveerd aan de noordkant van de buurt.

Veel meer variatie

Dit is het plan: ruim 500 woningen worden gesloopt en 650 woningen worden gerenoveerd en verduurzaamd. Daarnaast worden er 1.200 nieuwe woningen gebouwd, waarvan het merendeel bestemd is voor sociale huur. Uiteindelijk zal in de buurt het aantal sociale huurwoningen gelijk blijven, met 700 middenhuur- en koopwoningen erbij. De woningvoorraad wordt diverser met de toevoeging van starters-, jongeren- en ouderenwoningen en alle woningen worden aangesloten op stadswarmte. Aan de Burgemeester Röellstraat, die verkeersveiliger en versmald wordt, komen de hoogste gebouwen van zeven verdiepingen. Aan de Lodewijk van Deysselstraat komen winkeltjes, ruimten voor startende ondernemers en een nieuw buurtcentrum. De typische groene hofjes en straten worden opgeknapt. Bij architectonische interventies wordt nauwlettend de stijl van de Westelijke Tuinsteden geherinterpreteerd.

Image

Rochdale speelt met de bouw van jongeren- en ouderenwoningen in op de behoefte van de buurt: zo wonen veel jongeren nog bij hun ouders in kleine woningen en wonen ouderen twee- of driehoog zonder lift. “Je maakt een gemengde wijk met meerdere gebouwtypen, dan is de flexibiliteit van de wijk op de lange termijn groter en reageert de wijk beter op veranderende omstandigheden." Aldus Nagengast. Menging van woontypen zou in de Van Deysselbuurt de ontmoeting van verschillende achtergronden aanmoedigen en de doorstroom naar een passende woning bevorderen. Bovendien zorgt de toevoeging van middeldure huur- en koopwoningen voor een hogere grondopbrengst die de gemeente vervolgens inzet voor de verbetering van de openbare ruimte.

Fysiek én sociaal

Naast de fysieke vernieuwing werken Rochdale, gemeente en lokale maatschappelijke organisaties samen om de sociaal-economische positie van de buurt en haar bewoners te versterken. Er wordt in de toekomstplannen ruimte geboden voor een basisschool, een buurtcentrum en een jongerencentrum, en er worden maatschappelijke programma’s door buurtbewoners uitgevoerd. Zo komen veel medewerkers van de stichting IMD, een organisatie voor preventieve jeugdhulp zelf uit de buurt.

Ronald van Dijk, projectmanager Wonen bij Rochdale, vertelt hoe tijdens de huisbezoeken in de buurt, bedoeld voor reparaties aan de woningen, er ook aandacht is voor de situatie van bewoners: “Dan ben je binnen en heb je ook een gesprek over hoe het gaat. Mensen lopen toch vaak tegen maatschappelijke problemen aan: ze hebben problemen op school of schulden.” Ook worden bij de bouw van jongeren- en ouderenwoningen aanvullend maatschappelijke programma’s opgetuigd die informele zorg of maatschappelijke ondersteuning bieden. 

Image

De maatschappelijke programmering wordt aangepast aan de specifieke behoeften van bewoners. Zo komt in het buurtcentrum aan de Van Deysselstraat ook een huisartsenpost: “Ontmoeting is heel belangrijk. Er is veel eenzaamheid achter de voordeur. Soms moeten mensen misschien eigenlijk niet naar de dokter, maar zijn ze gewoon eenzaam of slapen ze vanwege schulden slecht, en kan het buurtteam ze ook helpen”, aldus Anucha El Morabet, programmamanager bij Stadsdeel Nieuw-West. Het buurtgericht aanvullen op de standaard maatschappelijke ondersteuning brengt volgens haar ook uitdagingen met zich mee, omdat het voor vernieuwende concepten soms zoeken is naar financiering. Het Nationaal Programma Samen Nieuw-West kan bij deze zoektocht helpen.

“We stonden met 4-0 achter. Bewoners zijn hier enorm in de steek gelaten."

Het jarenlange heen-en-weer getrek van voortgang naar stagnatie heeft de populariteit van instanties niet doen groeien. Ronald van Dijk: “We stonden met 4-0 achter. Bewoners zijn hier enorm in de steek gelaten. We doen ons best om het vertrouwen een beetje terug te winnen.” Naast de reguliere vormen van inspraak en participatie met enquêtes en informatieavonden, kunnen bewoners elke werkdag terecht bij het buurtpunt van Rochdale, zijn alle updates terug te vinden op een aparte website, wordt er regelmatig een buurtkrant uitgegeven en werd een Open Straat georganiseerd waarbij bewoners onder andere op een laagdrempelige manier in gesprek konden met corporatie en gemeente. Voornamelijk wordt er ingezet op het creëren van momenten waarop mensen hun mening kunnen geven, zeker ook voor de bewoners die de krantjes en website niet willen of kunnen lezen. Daarvoor werken Rochdale en de gemeente ook samen met Cascoland (zie kader).

Terugkeren of niet?

Image KLIK OP ILLUSTRATIE VOOR VERGROTING. De Lodewijk van Deysselbuurt in Slotermeer. Van de 1.410 woningen, zijn er 1.168 sociale huurwoningen van Rochdale. Daarvan worden er 650 gerenoveerd (groen en rood) en 508 gesloopt (geel). Er worden 1.200 nieuwbouwwoningen toegevoegd.

De vernieuwingsplannen geven de huidige bewoners uiteraard zorgen. Wanneer moeten zij verhuizen en waar naartoe? En kunnen zij over enkele jaren terugkeren naar hun buurt als ze dat willen? Bewoners van sloop- en renovatiewoningen krijgen een stadsvernieuwingsurgentie die hen boven aan de wachtrij plaatst. Dat biedt kansen in de hele stad. Naast deze standaardregeling geeft Rochdale bewoners de mogelijkheid, wanneer passende woningen beschikbaar zijn, om na de werkzaamheden terug te keren naar een nieuwbouwwoning in de eigen buurt. Maar voor terugkeer in een sociale huurwoning moeten bewoners aan de reguliere eisen rond inkomen en huishoudgrootte voldoen, dus dat kan ook pijnlijk uitpakken. “Wat we niet kunnen garanderen, is dat iedereen naar de wijk terug kan komen”, aldus Eric Nagengast.

Daarom kijken het buurtplatform Van Deyssel, dat met een groep van twintig actieve bewoners de meningen van bewoners opvangt, en enkele bewonerscommissies zeer kritisch naar de terugkeermogelijkheden. Het buurtplatform heeft ook bezwaren tegen de plannen om van de Van Deysselstraat een winkelstraat te maken: er zou voldoende aanbod in de omgeving zijn en het zou de wijk opsplitsen. Het meermalig uitstellen en aanpassen van de plannen heeft het vertrouwen in instanties duidelijk geen goed gedaan. Dat wantrouwen treft ook NUL20: het buurtplatform en bewonerscommissies hebben aangegeven vanwege de opzet van dit artikel geen toelichting te willen geven.

Planning

Dit jaar moet een begin gemaakt worden met de renovatie- en sloopwerkzaamheden. De Amsterdamse raad heeft de investeringsnota goedgekeurd en er ligt een beeldkwaliteitplan van architectenbureau Rijnboutt. Rochdale heeft inmiddels een intentieovereenkomst met bouwers Dura Vermeer en Heijmans gesloten. Heijmans heeft ook een grondpositie van Rochdale overgenomen om een deel van de vrijesectorwoningen te realiseren.

Cascoland

Net als bij eerdere stadsvernieuwingsronden worden in de Van Deysselbuurt kunstenaars ingezet om met hun creatieve aanpak een rol te spelen in het verbeteren van de leefbaarheid in de buurt. Voor Rochdale vormt de inzet van het kunstenaars- en ontwerperscollectief Cascoland een instrument voor het contact met en het activeren van bewoners. Cascoland kreeg de beschikking over winkelruimte in de Lodewijk van Deysselstraat. Daar startten zij samen met lokale startende ondernemers verschillende ‘zaken’ – van een buurtkeuken tot een eendagszaak en een snuffelzaak. Rochdale stelde voor weinig of voor niets de ruimten beschikbaar. Cascoland laat bewoners de eerste stappen als ondernemer zetten, en helpt bij het wegnemen van de eerste barrières, zodat zij zich ontwikkelen om in de toekomstige buurt wel een volledige huur te kunnen betalen. “Het is ons beroep om op de hoogte te zijn van alles wat er zich afspeelt. Dat is voor een bewoner vaak heel moeilijk, dat is een dagtaak. Beslissingen worden snel genomen, de ontwikkeling gaat hard en de schaal is groot. Daarin is het lastig te weten waarom dingen gebeuren”, zegt Fiona de Bell, mede-oprichter van Cascoland. Het collectief probeert in de ontwikkelingen de mogelijkheden te zien waarvan de buurt profiteert. Vice versa ondersteunen zij Rochdale en architecten om de menselijke maat in de plannen niet over het hoofd te zien.

Image