“Zet een hek om dit stadsdeel, geef de boodschap wat wij moeten opleveren, en wij leveren het op met elkaar.” Aldus Dick Glastra van Loon, directeur van opbouwwerkorganisatie Eigenwijks. “Het is geen dom stadsdeel. Nieuw-West is zo groot als Amersfoort en heeft veel potentie. Hoe zo al die externe partijen? Het is zo bevoogdend. Een beetje ambtelijke ondersteuning is prima, maar de ene kwartiermaker en projectleider na de andere wordt ingevlogen. Doodzonde.”
Glastra van Loon is “heel zuur” over de manier waarop de participatie bij de totstandkoming van het Masterplan Nieuw-West tot nu toe verloopt. Eigenwijks, naar eigen zeggen de grootste onafhankelijke bewonersorganisatie in Nieuw-West, werd niet uitgenodigd voor een van de vier ‘doorbraakteams’ die zich vanuit verschillende domeinen buigen over mogelijke onderdelen van het Masterplan. Een voorstel om dan ten minste samen met bewoners de participatieparagraaf te schrijven met bewonersrechten en procedures voor de inspraak, werd afgewezen. Eigenwijks bedankte ervoor om input van bewoners op te halen die volgens de organisatie vervolgens in een ‘black box’ verdwijnt. “Je weet immers niet wat ermee gebeurt.”
Bewonersparticipatie in vernieuwingsprocessen, het blijft schuren in Nieuw-West. Al ging het tijdens de ook bekritiseerde grootschalige aanpak onder Bureau Parkstad begin deze eeuw beter, stelt Glastra van Loon. “Dat was veel zuiverder.”

'Unusual suspects'

“We snappen dat organisaties die niet zijn uitgenodigd voor de doorbraakteams, zich bezeerd voelen”, zegt een betrokken ambtenaar. “We kijken met meerdere partijen naar wat over een langere periode nodig is. Niet alleen met bewoners, maar ook met politie, OM, woningcorporaties, onderwijs, buurtteams en anderen. Maar je kunt niet met iedereen over alles praten. Voor het basisonderwijs is ook maar één schoolbestuur uitgenodigd, dat moet het met de andere besturen delen. We willen ook geen ellenlange praatsessies om echt dit jaar iets af te kunnen hebben, voor als er straks een nieuw regeerakkoord en kabinet is.”
Er zijn verschillende gesprekken gevoerd met bewoners, vertelt de ambtenaar. Er waren ook aparte bijeenkomsten met vrouwen en jongeren uit Nieuw-West om te horen wat zij belangrijk vinden. In de vier doorbraakteams en de overkoepelende Alliantie, waarin onder meer Rijk, gemeente, OM, politie en corporaties zitting hebben, zitten ook bewoners. Later dit jaar wordt ook een burgerberaad gehouden waarvan de deelnemers via loting worden aangewezen. “Zo proberen we de ‘usual’ en ‘unusual suspects’ mee te nemen.”

Toch is de kritiek van Glastra van Loon niet terug te brengen tot louter kinnesinne over het niet uitnodigen van Eigenwijks. Ook Jacqueline van Loon, directeur van bewonersadviesorganisatie !WOON, vindt dat er in de nog onvolledige ‘60-procentsversie’ van het plan weinig is vastgelegd over een permanente betrokkenheid van bewoners bij uitwerking en uitvoering van het plan. “Er zijn daar veel bewonersgroepen en organisaties die zelf hun lot in handen hebben genomen en die zelf plannen willen maken. Naar ze luisteren is heel goed, maar iets anders is ze de komende jaren mee te laten doen als partner”, aldus Van Loon. Als voorbeelden noemt Van Loon vrouwen die zich inzetten voor een Vrouwenraad Nieuw-West en omwonenden van het Sierplein die zelf een omgevingsvisie voor hun buurt hebben opgesteld (zie kader).
Klachten over beperkte participatie zijn overigens niet uniek voor Nieuw-West, ze komen ook uit Zuidoost, waarvoor eerder een masterplan werd opgesteld, en uit Amsterdam-Noord. De onvrede leidde deze zomer tot een oproep van het stedelijke bewonersnetwerk Kracht van Mokum tot een ‘beter huwelijk’ met gemeente en maatschappelijke organisaties.
De gemeente stelt dat die participatieparagraaf uiteindelijk wel in het Masterplan komt, maar dan in de uitvoeringsfase: “Dit is nog een verhaal op hoofdlijnen. Straks moeten we dieper met de bewoners in gesprek gaan over de uitvoering van de plannen.”

Kosten-baten

De term masterplan suggereert dat het een allesomvattend plan is, maar dat is het niet. Niet alle al lopende inspanningen vallen eronder, zo staat in de 60-procentsversie. Er wordt ook niet méér van hetzelfde gedaan, maar gericht gekeken waar doorbraken kunnen worden geforceerd door ‘het reserveren van extra middelen, het vlottrekken van processen en wet- en regelgeving aan te passen’. Daarbij wordt, in een maatschappelijke kosten-en-batenanalyse, gekeken naar wat de ingreep over 20 jaar oplevert of uitspaart.
“Veel ellende komt voort uit grote gezinnen die in te kleine woningen wonen”, zegt Van Loon. “Er zijn daardoor spanningen in gezinnen die ertoe leiden dat jongeren op straat leven, spijbelen, de school verlaten en uiteindelijk in de criminaliteit belanden”, aldus Van Loon, die lid is van het doorbraakteam Wonen. Met ruimere woningen, waarin kinderen een eigen kamer hebben, sparen we later kosten uit voor bijvoorbeeld leerplichtambtenaren en criminaliteitsbestrijding, zegt Van Loon. Preventief grotere huizen bouwen is natuurlijk duur, maar Van Loon vindt het niet gek als andere domeinen daaraan meebetalen. Ze hebben er immers ook baat bij.
Het Masterplan moet inderdaad doorbraken forceren waar “verkokering van budgetten en werkwijzen tot problemen leidt”, aldus de 60-procentsversie. “Geen van de partners zal zeggen dat ze middelen over hebben; ze hebben eerder een tekort”, zo wordt gesteld vanuit het Masterplan. “Maar je kijkt vooral naar hoe je de middelen net iets anders kunt inzetten of het systeem iets kunt aanpassen, zodat de juiste focus ontstaat.” Zoals zorgverzekeraars preventief een bijdrage leveren aan gezond ouder worden.
Ook het bouwen van jongerenwoningen zou helpen tegen de overbewoning in Nieuw-West. De jongeren kunnen zo een start maken op de woningmarkt. Ze willen graag in de buurt van hun ouders wonen en kunnen dan hand- en spandiensten en mantelzorg verlenen. Ook dat zou weer uitgaven van officiële hulpinstanties kunnen schelen.
Een bijzonder jongerenhuisvestingsproject is New Beginnings in een voormalig bedrijfsverzamelgebouw in de Rousseaubuurt (zie projecten en interview met Marien de Langen). Stadgenoot realiseert er 104 jongerenwoningen, waarvan er twintig speciaal zijn gereserveerd voor meisjes. Volgens de corporatie is er grote behoefte aan dit soort woningen voor meiden in Nieuw-West die heel graag zelfstandig willen wonen, maar dan wel min of meer bij elkaar.