Binnen Zaanstad kunnen de komende twintig jaar 20.000 nieuwe woningen worden gebouwd. Maar dat is geen makkelijke opgave, benadrukt afscheid nemend VVD-wethouder Dennis Straat. Doorgaans ligt de bouwproductie in zijn gemeente niet boven de vijfhonderd woningen. “De productie moet worden verdubbeld. Dat vraagt van ons allemaal een enorme inspanning.”
| De gemeente Zaanstad is 44 jaar geleden ontstaan uit de samenvoeging van Assendelft, Krommenie, Wormerveer, Westzaan, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam. Bijna de helft van de inwoners woont in Zaandam. Zaanstad heeft 155.000 inwoners en bijna 70.000 woningen. Rond 2040 moeten dat er 90.000 zijn. |
De gemeente heeft de afgelopen jaren intensief met burgers en ondernemers gesproken over de toekomst van Zaanstad. “Na de herontwikkeling van ons stadscentrum zijn we toe aan een volgende stap. De gesprekken onder de noemer MAAK.Zaanstad hebben ons duidelijk gemaakt, dat er voldoende steun is om Zaanstad verder te laten groeien naar circa 200.000 inwoners. Die groei is ook goed voor het draagvlak voor onze voorzieningen”, aldus Straat.
Nu telt zijn gemeente een kleine 70.000 woningen. Rond 2040 moeten dat er 90.000 zijn. “Het gaat dus om een flinke sprong. Met de bouw van alleen rijtjeswoningen gaat dat niet lukken. We zullen heldere keuzes moeten maken en op bepaalde plekken moeten kiezen voor verdere verstedelijking.”
Weinig keuze
Hij geeft zich rekenschap van de spanningen die dat zal oproepen, maar Zaanstad heeft volgens hem weinig keuze. “Door de almaar groeiende druk op de Amsterdamse woningmarkt, krijgen steeds meer Amsterdammers interesse voor het nog relatief goedkope Zaanstad. Makelaars melden ons dat juist die nieuwe kopers overbieden. Dat maakt dat ook bij ons wonen duurder wordt. Als we de eigen inwoners in de toekomst een goede, betaalbare woonplek willen bieden en als we een bijdrage willen leveren aan de groeiende woningvraag in de regio, dan zullen we ons slagvaardig moeten tonen.”
Het faciliteren van die groei vraagt volgens hem van de gemeentelijke organisatie een ongekend stevige inspanning. “We moeten voor een lange periode veel meer woningen mogelijk maken dan we traditioneel gewend zijn.” Hij is niet een bestuurder die denkt in percentages voor de verschillende woningcategorieën. Evenmin doet hij uitspraken over de toekomstige groei van de sociale huursector. Zaanstad telt nu zo’n 25.000 sociale huurwoningen. “De ontwikkeling van de stad moet niet worden teruggebracht tot een gesprek over percentages. Voor je het weet gaat het alleen maar over die percentages, maar zo maakbaar is het allemaal niet.”
Verstedelijking
Het gesprek met hem vindt plaats in een honderd jaar oud café aan de Zuiddijk in Zaandam-Zuid. De Zuiddijk markeert de grens van het oude land en de Achtersluispolder, een bedrijventerrein ontstaan na de aanleg van het Noordzeekanaal. Het is juist die polder waar volgens de gemeente verdere verstedelijking kan plaatsvinden. “We hebben een programmamanager aangesteld om samen met de gebruikers en de eigenaren van de grond en de gebouwen te onderzoeken wat er de komende jaren aan transformatie en vernieuwing mogelijk zal zijn. De Achtersluispolder is een goedlopend bedrijventerrein, maar we weten dat zeker aan de oostzijde van het gebied sprake is van leegstand. Eigenaren blijken bereid tot gesprek over transformatie en herbestemming. We merken ook dat ontwikkelaars daar met het oog op woningbouw al posities innemen.”
Straat is zich ervan bewust, dat aan de combinatie van wonen en werken op een bedrijventerrein veel haken en ogen zitten. Milieuregels belemmeren niet zelden de bouw van woningen. “Niet elk bedrijf benut maximaal zijn milieuruimte. Het gaat om maatwerk. Voor elke plek zal heel zorgvuldig moeten worden vastgesteld wat er wel of niet mogelijk is.”
Nieuwe stad
Maar dat de Achtersluispolder uiteindelijk van kleur zal verschieten, daarover bestaat bij de wethouder geen twijfel. “Die hele kanaaloever is aan het veranderen. Aan de oostkant krijgt de transformatie van het NDSM-terrein in Amsterdam-Noord naar een woon/werkgebied in hoog tempo gestalte. Kortgeleden is het meer westelijk gelegen Hembrugterrein door het Rijksvastgoedbedrijf verkocht aan ABC Planontwikkeling. Afgelopen maand heeft onze gemeenteraad ingestemd met het omgevingsplan en is de weg vrijgemaakt voor hergebruik van de monumentale bedrijfsgebouwen en de bouw van circa duizend nieuwe woningen. En aan de overkant van het water heeft de gemeente Amsterdam plannen in ontwikkeling voor Haven-Stad met veertig- tot zeventigduizend woningen. De Achtersluispolder ligt straks in het hart van die nieuwe stad, een stad die wat mij betreft ook moet worden ontsloten door een metrolijn.”
Verstedelijking van Zaandam-Zuid is slechts een van de mogelijkheden voor extra woningbouw. Grootschalige woningbouw is eveneens voorzien nabij de wijk Kogerveld in Zaandam. Synchroon is aan de noordkant van de A7 al begonnen aan de ontwikkeling van een eerste buurtje op de voormalige sportvelden van Voetbalvereniging Zaandam. Ook daar kan nog een verouderd bedrijventerrein worden getransformeerd. Verder zijn er bouwmogelijkheden nabij de Zaan ten noorden van Wormerveer en op de lange termijn kan worden gedacht aan woningbouw aan de Nauwernasche Vaart, eveneens aan de noordkant van de gemeente.
Groene longen
Bouwen ‘in de velden’ aan de rand van het stedelijk gebied is volgens Straat niet aan de orde. De recente oproep van minister Ollongren om vaker te bouwen in het groen is niet aan Zaanstad besteed. “We moeten zuinig zijn op onze groene longen. De discussie in het kader van MAAK.Zaanstad heeft direct aan het begin al duidelijk gemaakt dat een meerderheid van de bevolking niks voelt voor extra woningbouw in het groen. Zaanstad is omklemd door Natura-2000-gebieden. Daar blijven we vanaf.”
Wel zou hij over bouwen aan de randen van de steden het gesprek willen voeren met de regio. “De woningbouwopgave in de Metropoolregio is geen zaak van alleen de afzonderlijke gemeenten. We zullen samen die groei met 230.000, misschien wel 300.000 woningen mogelijk moeten maken. Ik denk ook dat we de veenweidegebieden ten noorden van Amsterdam moeten beschermen, maar elders zijn er misschien wel mogelijkheden. Daar zou op regionaal niveau een afspraak over kunnen worden gemaakt. Tegenover de bescherming van ‘onze velden’ zal dan de verplichting staan, dat we serieus werk maken van binnenstedelijke verdichting.”
| Een serie artikelen over bouwambities en -productie in de Metropoolregio Amsterdam. Zie nul20.nl voor eerdere artikelen. |
Regionale samenwerking
Straat is acht jaar actief in de Zaanse politiek. Na de gemeenteraadsverkiezingen is hij niet opnieuw beschikbaar voor een wethouderszetel. De afgelopen jaren heeft hij de bestuurlijke verhoudingen in de regio in positieve zin zien veranderen. “Dat proces was voor die tijd al gaande. Mijn voorgangers, Piet Keijzer en Hans Luiten, hebben daar al werk van gemaakt. De bestuurders in de regio beseffen steeds meer dat onderlinge samenwerking nodig is. Zaanstad en Amsterdam hebben gezamenlijk de verplaatsing van de Passenger Terminal onderzocht. Het wordt de Coenhaven, maar de Achtersluispolder was ook een optie. Wij houden nu meer ruimte over voor woningbouw.”
Veel belangstelling Volgens ABC is er veel Nederlandse belangstelling om te participeren. “Veel partijen hebben hun hart verpand aan die plek. We hebben genoeg belangstelling van zowel woningbouwcorporaties als van pensioenfondsen. Met een mix aan partijen zijn we de financiering aan het afronden. Het is zeer de vraag of wij dan nog buitenlands kapitaal nodig hebben, maar daar hebben we desgewenst toegang toe.” |
Ontwikkelaar ABC Vastgoed verwierf het Hembrugterrein voor 41 miljoen euro. Van een kant-en-klaar plan is nog geen sprake. “Dat was ook niet de vraag van het Rijksvastgoedbedrijf,” zegt Marcel Loosen, directeur planontwikkeling van ABC. Zijn vaste voornemen is de tientallen monumentale gebouwen zoveel mogelijk te handhaven. Daarnaast kunnen verspreid over het terrein circa duizend nieuwe woningen worden gebouwd, waarvan twintig procent in de sociale sector. Verder is 25.000 m2 voorzien voor bedrijven, kantoren en winkels. Voor evenementen komt er een cultuurhuis, annex buurtheater.