De gemeente Amsterdam zet met de inspectie van de 2.400 woningen een nieuwe stap in de strijd tegen de loden leidingen. Stichting !WOON plant sinds april huisbezoeken in woonblokken in de stadsdelen West, Zuid en Oost in. In deze blokken is eerder in een woning al lood aangetroffen. Het gaat om particuliere woningen, koop en huur. Individuele bewoners en/of verhuurders ondernemen zelf niet altijd actie. “Het gaat niet om woningen van corporaties, daar lijkt het nu goed te gaan”, aldus Koster.
De inspectieronde in de drie stadsdelen is nu halverwege, een compleet beeld is nog niet te geven. Koster heeft inspecties gedaan in Oost. “We hebben in Watergraafsmeer 21 keer lood aangetroffen in één blok. Van de 121 geïnspecteerde woningen hadden er 23 loden leidingen. Dat is één op zes. In de Indische Buurt zat er in drie panden naast elkaar nog lood. Maar verder niet: door renovaties waren de loden leidingen verwijderd. Daar viel het dus mee.”
De inspectie van de woningen is tijdsintensief. Medewerkers van !WOON gaan op huisbezoek bij bewoners die hierover een brief hebben ontvangen. Zij checken de kruipruimte onder de mat bij de voordeur. Maar ook in keuken of badkamer kunnen zij lood aantreffen. Zijn er geen loden leidingen te zien, dan is dat geen garantie dat er geen lood in de woning zit. !WOON adviseert dan om een watertest te doen.

Vervolgtraject

Als er lood is aangetroffen, begeleidt Stichting !WOON bewoners desgewenst in het vervolgtraject. “Bewoners van koopwoningen adviseren we om de leidingen te vervangen. Zeker als we in de hal kinderjasjes zien hangen. Voor kinderen is lood extra schadelijk. Huurders zijn echter afhankelijk van de verhuurder. Wij komen in actie als die niet mee wil werken. Desgewenst starten we, in overleg met de bewoners, een juridisch traject.”
Huurders van particuliere sociale huurwoningen kunnen naar de Huurcommissie en eventueel de kantonrechter stappen om vervanging van loden leidingen én huurverlaging af te dwingen, zo lang het lood niet is verwijderd. Huurders van geliberaliseerde particuliere huurwoningen kunnen alleen bij de kantonrechter terecht. Voor de Huurcommissie is het per 1 juli voldoende dat zichtbaar lood is aangetroffen, een watertest is niet langer als bewijs nodig om de verhuurder tot de orde te roepen. Het is nog de vraag of de kantonrechter dit overneemt. Daarnaast is er de bestuursrechtelijke optie: de gemeente kan een dwangsom opleggen aan onwillige verhuurders. !WOON werkt hierin samen met de afdeling Woningkwaliteit van de gemeente.

!WOON heeft samen met huurders van particuliere huurwoningen ‘enkele tientallen zaken’ bij de kantonrechter aangekaart, aldus Koster. “De jurisprudentie is echter niet éénduidig. De ene rechter kan de verhuurder opleggen de leidingen te vervangen als het lood onder de norm blijft, de andere vindt dat niet nodig. De bestuursrechtelijke optie heeft in een aantal zaken wél uitkomst geboden.”
Volgens Koster moet er een wet komen die lood in een woning verbiedt. “Dan is het altijd duidelijk, en is er geen discussie over de norm. Maar daarvoor zijn we afhankelijk van politiek Den Haag.”
Bouwperiode en manier van bouwen geven inzicht
Hoewel !WOON nog geen precieze cijfers over lood in de 2.400 woningen kan geven, leveren de inspecties verspreid over de stad wel meer inzicht op: er is beter te voorspellen wanneer lood in een woning is te verwachten. Bij renovaties zijn loden leidingen meestal vervangen. De bouwperiode en de manier van bouwen (aansluiting op de waterleiding) zijn goede indicatoren, stelt Koster. “Zo blijken woningen die in en rond de Eerste Wereldoorlog zijn gebouwd, niet vaak loden leidingen te hebben. Wellicht was het lood toen hard nodig voor kogels.”
Deze inzichten helpen !WOON om de komende inspecties in de stad efficiënter uit te voeren. “We kunnen niet de hele stad controleren. Daarvoor hebben we niet de capaciteit. Met de opgedane kennis kunnen we gerichter inspecties uitvoeren. We roepen sowieso bewoners op om zelf hun woning te checken als ze dat nog niet hebben gedaan. Op de website van !WOON staat alle informatie.”

Amsterdam-Noord

In Amsterdam-Noord, waar het lood voor het eerst aan het licht kwam, maakt Ymere inmiddels vaart met de verwijdering in bijna 2.400 corporatiewoningen. Volgens voorzitter Peter Weppner van Huurders Ymere Amsterdam (HYA), die elke twee of drie weken over de voortgang overlegt, is Ymere eerder klaar dan gepland. Alle loden leidingen zouden eind 2022 vervangen zijn, maar waarschijnlijk is het werk in Amsterdam-Noord een half jaar eerder klaar. Dat is ook gunstig voor Ymere, omdat het dan geen huurverlaging of compensatie meer hoeft te bieden.

Compensatie

Ymere en HYA sloten onlangs een overeenkomst over de tegemoetkoming voor gedupeerde huurders. Huurders kunnen nu kiezen tussen huurverlaging of een eenmalig bedrag als compensatie, zo lang de leidingen niet zijn vervangen. Een eenmalige vergoeding is gunstiger voor huurtoeslagontvangers. Toch vallen er nog huurders tussen wal en schip, zoals mevrouw Duijts. Uit de meting van de corporatie blijkt dat het lood in haar drinkwater onder de norm van 5 mg blijft, terwijl bij een eigen meting (met stilstaand in plaats van doorstromend water) de norm van 5 mg wél werd overschreden. Ze heeft haar zaak nu voorgelegd aan de Huurcommissie.
Duijts meent dat haar gezondheidsklachten te herleiden zijn naar het lood in het drinkwater. Sinds november 2019 gebruiken zij en haar zoon alleen nog water uit flessen, uit de kraan durft ze niet drinken. “Die flessen water kosten mij al ruim twintig maanden geld, per maand zo’n 70 euro. Het zou Ymere sieren niet zo lastig te doen.”
Ze heeft inmiddels bericht gehad dat Ymere vanaf 7 september de loden leidingen in haar woning vervangt. Goed nieuws, alleen vreest Duijts dat de kans op compensatie nog kleiner is. “Ik heb wél bijna twee jaar veel kosten moeten maken.”

Aanspraak maken

Voorzitter Weppner bevestigt dat enkele huurders  – ze zijn op twee handen te tellen – denken aanspraak te kunnen maken op een tegemoetkoming, terwijl Ymere deze niet geeft. Zij krijgen ondersteuning van stichting !WOON. “Soms ontbreekt het bij huurders aan goede info. In andere gevallen kunnen zij de zaak voorleggen aan de Huurcommissie. We hebben altijd prima samengewerkt met !WOON in dit dossier, dus ik vertrouw erop dat deze huurders goed worden geholpen”, aldus Weppner.