klik hier voor nieuwbouwplannen CAN-gebied

Bij het monumentale station Noord van architect Benthem Crouwel, opgetrokken uit glas en staal, staat de bewegwijzering al te wachten op de reizigers. Dat worden er naar verwachting tienduizenden per dag. “Dit wordt een OV-hub,” zegt Sjoerd Soeters, scheidend supervisor van het CAN-gebied (Centrumgebied Amsterdam-Noord). “Wie uit Waterland met het OV naar Amsterdam komt, moet hier straks overstappen.” Het busstation, aan twee kanten van het metrostation, met fraaie flauw hellende luifels, is al gereed om de bussen met forensen te ontvangen. Alleen al daarom rijdt de metro straks niet met lege wagons naar en vanaf de binnenstad.

Bestemming Buikslotermeerplein

Maar wordt de stationsomgeving ook meer dan de locatie van een OV-hub? Het wordt in ieder geval een woonwijk. In de directe omgeving van het station staan zo’n zesduizend nieuwe woningen ingetekend. “Dat is bijna het dubbele in vergelijking met de oorspronkelijke plannen van vijftien jaar geleden,” zegt Martine van Bergen, senior projectmanager bij de gemeente.
Maar het Buikslotermeerplein moet ook een bestemming worden. “Direct naast het station komt een bioscoop met 2500 stoelen verdeeld over twaalf zalen en een verwacht aantal van 500.000 bezoekers per jaar. Bovendien willen we andere culturele voorzieningen toevoegen en het winkelcentrum vernieuwen en daarmee aantrekkelijker maken, onder meer met horeca en woningen,” aldus Annique Guyaux, eveneens senior projectmanager.
Soeters moet het nog maar zien. “De nieuwe metroverbinding kan er ook toe leiden dat Noorderlingen gemakkelijker naar het centrum gaan, terwijl Amsterdammers van buiten Noord de omgekeerde beweging niet maken. Die gedachte is niet denkbeeldig, want de omgeving van het Buikslotermeerplein is nu verre van aantrekkelijk.”
De twijfels van Soeters hebben te maken met het imago van Noord, maar vooral met de trage ontwikkeling van de stationsomgeving. “De plannen stammen uit dezelfde tijd als die voor de vernieuwing van het centrum van Zaanstad. In Zaanstad zijn ze al klaar, terwijl hier eigenlijk alles nog moet beginnen.”

Alle seinen op groen

Volgens Soeters is de ernstig vertraagde aanleg van de Noord/Zuidlijn een bepalende factor geweest. “Maar nu die gaat rijden, had de bouw wel al een eind op streek moeten zijn.” Dat dit niet het geval is, komt volgens Soeters in belangrijke mate op het conto van de crisis waarin onder meer ING Real Estate, een van de beoogde ontwikkelaars, afhaakte en de grond teruggaf aan de gemeente. “Maar dat is niet het enige: er is jarenlang ook een gebrek aan bestuurlijke wil bij de gemeente geweest. In Zaanstad hebben we in heel korte tijd een eerste deel van het centrum kunnen vernieuwen, waardoor er een vliegwiel op gang kwam. In Amsterdam-Noord is alles te traag verlopen. Er werd geen prioriteit aan gegeven en iedere wethouder wilde weer iets anders.”
Toch ziet Van Bergen dat ‘nu eindelijk alle seinen op groen staan’. “De crisis is voorbij, er is een enorme behoefte aan woningen, ontwikkelaars willen hier graag bouwen en de metro gaat rijden. In de komende jaren ontstaat hier een nieuw gemengd stuk stad met een stedelijk hart, hoogbouw rond het station en de woonwijk Elzenhagen Zuid, waar het in een iets relaxter woonmilieu goed wonen is, in het groen. En waar je niet alleen gemakkelijk met het OV de stad in kan, maar ook met de auto zo de stad uit bent.”

Veel woningen, weinig kantoren

Auteur Bas Kok, inwoner van Noord, filosofeert in zijn recent verschenen boek Metromorfose over de invloed van de metro op Amsterdam-Noord. Kok verwelkomt de metro: “Noord heeft altijd de lelijkste fabrieken gekregen, de armste inwoners en de slechtste verbindingen. Met de Noord/Zuidlijn wordt Noord eindelijk serieus genomen.”
Hij verwacht in tegenstelling tot Soeters wel dat de Noord/Zuidlijn het verschil gaat maken. “In de komende jaren zullen heel veel Amsterdammers minimaal een keer de metro naar Noord nemen. Dan zullen zij zich realiseren dat dat eigenlijk heel erg dichtbij is. In ongeveer vijf minuten ben je straks vanaf CS op het Buikslotermeerplein.” Nadat die Amsterdammers ook dit deel van Noord hebben ontdekt, zullen volgens Kok in het kielzog daarvan meer en meer bedrijven en attracties zich er gaan vestigen.
Kok bekijkt in dit licht de plannen van de gemeente met argusogen. “Die beperken de verdere ontwikkeling van Noord juist. De focus ligt veel te veel op woningbouw, terwijl het misschien wel een even goede locatie voor kantoren is als de Zuidas. Het winkel- en horeca-aanbod moet veel diverser en ruimer worden. En er zou veel meer ruimte voor hotels moeten komen. Maar de gemeente houdt dat tegen.”
Volgens Van Bergen is de nadruk op wonen in het Stationsgebied het gevolg van een overmaat aan kantoorruimte die Amsterdam enkele jaren geleden nog had en de huidige grote behoefte aan woningen. Volgens Kok gaat het niet lukken een aantrekkelijk centrum te creëren als het gebied vooral een woonfunctie krijgt.

Uitzicht richting Buikslotermeerplein

Lelijkste plek van Noord-Holland

Iedereen is het er over eens dat het bestaande winkelcentrum Boven ‘t IJ aan het Buikslotermeerplein, onlangs nog verkozen tot de lelijkste plek van Noord-Holland, nodig aan vernieuwing toe is. Van Bergen: “Sinds halverwege de jaren zestig was dit lange tijd een belangrijk regionaal winkelcentrum, maar zeker de laatste tijd holt het achteruit, het gaat slecht.”
In de afgelopen jaren zijn verschillende pogingen ondernomen om het winkelcentrum te moderniseren. Soeters: “De Kroonenberggroep heeft geprobeerd al het vastgoed over te nemen en er een soort mall van te maken. Het is uiteindelijk niet gelukt om het hele winkelcentrum aan te kopen, omdat er tientallen eigenaren zijn, allemaal met een eigen agenda. Maar liever dan een overdekte mall, zou ik daar meer woningen en horeca toe willen voegen, waardoor een mix van functies en gebruik ontstaat.”
Dat is ook de inzet van de gemeente, die momenteel met een commerciële vastgoedontwikkelaar praat. Intussen lijken de circa zeventig verschillende eigenaren van het winkelcentrum ook doordrongen van de noodzaak te vernieuwen. Mocht het nu wel komen tot herontwikkeling, dan zijn er kansen voor meer functiemenging, met naast winkels ook ‘leisure’, culturele en maatschappelijke voorzieningen. Tussen het stadsdeelkantoor Noord en de huidige parkeerplaats aan de andere kant van het winkelcentrum ziet de gemeente mogelijkheden om zo’n tweeduizend woningen toe te voegen. Daarmee zou een veel groter stedelijk en eigentijds centrum ontstaan.

Verschillende sferen

De herontwikkeling van het winkelcentrum is volgens Soeters cruciaal om publiek van buiten Noord te trekken: “Het is wel duidelijk dat daar nu geen enkele reden voor is.” Kok denkt er ook zo over: “Met alle respect voor die winkels, maar in het voormalige V&D-gebouw, op de kop van het winkelcentrum aan de kant van het metrostation zijn nu de So-low, de Action en de Lidl gevestigd. Dat zijn niet de winkels die je zou willen hebben op zo’n locatie in het centrumgebied.” Bovendien ontbreekt momenteel een duidelijke route van het metrostation naar het winkelcentrum. Van Bergen: “We willen het viaduct van de Waddenweg slopen, omdat dat nu als barrière ervaren wordt. Hetzelfde geldt voor het parkeerdek bij de Jumbo en het voormalige gebouw van de Bowling.”
Op die manier moet ruimte ontstaan voor een aaneengesloten gebied. Daarvoor bedacht Soeters al lang geleden twee looproutes met licht kronkelende straten langs nieuwe en dichtere bebouwing. Soeters: “Door de openbare ruimte te verkleinen en zowel winkels als horeca in de plinten te plaatsen, ontstaat meer levendigheid. Door straten te maken kunnen we de verschillende gebieden op elkaar aansluiten.”

Verschillende sferen

Dat wil niet zeggen dat de verschillende delen geen eigen identiteit krijgen. “De wijk bestaat uit drie delen,” zegt Guyaux, “Aan de noordkant komt een buurt met gesloten woonblokken en zelfbouwkavels, en in het zuidelijke deel komen verschillende woonblokken los in het groen te staan, een buurt die aan het Funen doet denken. Langs de Nieuwe Leeuwarderweg komt het meest stedelijke deel: woontorens op een onderbouw van zes lagen.”
De twee looproutes die Soeters bedacht, lopen onder de Nieuwe Leeuwarderweg en de metrolijn door naar de andere kant, naar de toekomstige woonwijk Elzenhagen Zuid.
Naast woningen komen er onder meer twee scholen, een moskee en in het dijkpark aan het Noordhollandsch Kanaal twee horecavestigingen. Guyaux: “De eerste stap zal zijn om de laagliggende polder op te hogen en de bestaande atletiekbaan binnen het gebied te verplaatsen. De wijk die hier uiteindelijk komt, is ideaal voor gezinnen, vanwege de scholen, sportvoorzieningen en het groene, autovrije karakter. Zo wordt de atletiekbaan openbaar toegankelijk.”
Meer naar het noorden is de laagbouwwijk Elzenhagen Noord al enkele jaren klaar, op één gebouw van woningcorporatie Stadgenoot na. Onlangs is de eerste paal geslagen in het Noorderkwartier, een wijk met co-creatiewoningen, zelfbouwwoningen en studentenwoningen.

Zie hier overzicht van alle nieuwbouwplannen rond metrostation Noord: nieuwbouw CAN-gebied