Sociale huurmarkt MRA- Langste inschrijftijden in zuidelijke gemeenten
- Kortste in oost- en west-periferie
- Flink deel van verhuringen gaat via bemiddeling en voorrang
- Subregio’s lijken vervlochten woningmarkten
|
Meer eenduidigheid en keuzemogelijkheden en lagere kosten voor woningzoekenden. Dat waren belangrijke motieven voor partijen in Zuid-Kennemerland en IJmond om eind november drie woonruimteverdelingssystemen samen te voegen. Woonservice uit Zuid-Kennemerland, ‘Wonen in Velsen’ en corporatie Pré Wonen in Beverwijk/Heemskerk (die het optiemodel gebruikte) bieden nu samen hun woningen aan op mijnwoonervice.nl.
Zo’n samenvoeging is niet iets wat je zomaar even doet. Want een jaar inschrijfduur biedt niet overal evenveel kans op een woning. Woningzoekenden in Beverwijk, Heemskerk en Velsen kregen er daarom drie jaar inschrijfduur bij voor woningen in de eigen gemeente. Zodat ze niet worden verdrongen door woningzoekers uit Zuid-Kennemerland.
Woningzoekenden in Haarlemmerliede en Spaarnwoude krijgen er straks zelfs maar liefst tien jaar bij. Die kleine gemeente wordt per 1 januari bij Haarlemmermeer gevoegd en maakt daarmee een transfer van Woonservice naar WoningNet, het verdeelplatform van de vroegere Stadsregio Amsterdam. De argumentatie achter de bonus is dat gevestigde Amsterdammers enkele jaren terug hun opgebouwde woonduur konden verzilveren in inschrijfduur. “Wij hebben altijd alleen inschrijfduur gehad en dan heb je toch een achterstand”, aldus Ineke Hoeberichts van Woonservice. Zit wat in. Als Weesp zich definitief aansluit bij Amsterdam, speelt daar een vergelijkbare kwestie.
- Langste inschrijftijden in zuidelijke gemeenten
- Kortste in oost- en west-periferie
- Vaak flinke aandelen bemiddeling en voorrang
- Subregio’s lijken vervlochten woningmarkten
Inschrijfduur voor een sociale huurwoning in 2017 (exclusief loten). Bij Purmerend is inschrijfduur via Woonmatch vermeld (via WoningNet is de wachttijd veel langer: 17,3 jaar). In Beverwijk en Heemskerk werken de corporaties met een optiemodel: bij Pré Wonen is dat 2,6 jaar wachten, bij Woonopmaat 1,5 jaar. In kleine gemeenten met weinig aanbod kunnen de wachttijden per jaar flink verschillen.
Optiemodel
Gehoopt werd dat alle corporaties in IJmond zouden overgaan op Woonservice. Maar boven het Noordzeekanaal houdt corporatie Woonopmaat, met woningen in Beverwijk en Heemskerk, vast aan zijn optiemodel. Daarin kunnen woningzoekers een optie nemen op een in de toekomst vrijkomende woning in een bepaalde buurt.
“Uit overleg met de wethouders in ons werkgebied en het huurdersplatform blijkt dat het optiesysteem eigenlijk nog hartstikke goed voldoet”, vertelt directeur Sjoerd Hooftman van Woonopmaat. “Maar we gaan de ontwikkelingen bij de andere corporaties nauwlettend volgen. We zullen overstappen als er daar overtuigende argumenten voor zijn.”
Overigens delen Zuid-Kennemerland en IJmond wel een huisvestingsverordening.
Loten in Almere
Een ander buitenbeentje is Almere, dat maar liefst de helft van de sociale huurwoningen sinds 2015 via loting aanbiedt. In de praktijk komt dat neer op een derde, omdat ook nog eens een derde van de woningen naar voorrangskandidaten gaat.
In de regio Amsterdam is het loten vijf jaar na de introductie alweer afgeschoten (behalve voor jongerenwoningen). Geheel onbesproken is het systeem ook in Almere niet. Afgelopen najaar bleek uit een evaluatie dat de kans op het bemachtigen van een aangeboden sociale huurwoning sinds 2014 bijna was gehalveerd, van 14 naar 7 procent in 2017. Het aantal actief woningzoekenden is in diezelfde tijd meer dan verdubbeld, naar ruim 17.000. Ook het aantal reacties per woning is verdubbeld.
Volgens het college is de doelstelling van het lotingssysteem wel behaald: jongeren en starters meer kans bieden. Vooral jongeren tot 23 jaar kregen meer woningen toegewezen, waardoor de wachttijd afnam van 6,3 jaar in 2014 naar 5,9 in 2017. Voor ouderen liep de wachttijd juist op.
VVD, Leefbaar Almere, PVV en SP uitten twijfels over de eerlijkheid van het systeem. Op de Almeerse ‘Politieke Markt’ mag de bevolking zich er binnenkort over uitspreken, voorafgaand aan de vaststelling van een nieuwe huisvestingsverordening in 2019.
Pexit
Naast nieuwe samenwerkingsverbanden was er ook een ‘exit’. In 2016 stapten de corporaties Intermaris en Wooncompagnie van WoningNet over op het platform Woonmatch Waterland. Dat is goedkoper en organisatorisch handiger, zei Han Leurink, directeur Wonen en Vastgoed van Intermaris, vorig jaar in NUL20. De corporaties hebben woningen in Beemster, Edam-Volendam, Purmerend en Waterland. Amsterdammers die een woning zoeken in Purmerend, moeten zich dus ook bij Woonmatch inschrijven. De opgebouwde inschrijfduur blijft geldig, maar handig is anders.
Statushouders
En dan zijn er nog de statushouders. Het is sinds 2017 niet meer verplicht hun voorrang te geven, maar vooralsnog zijn er nauwelijks gemeenten die deze urgentiecategorie willen afschaffen, blijkt uit onderzoek van RIGO. In de Metropoolregio is er inmiddels één, namelijk Lelystad (update 20-12-2018). De gemeenteraad besloot daartoe op 6 november. In Purmerend bleef het bij een oproep van een lokale partij. “Het zou in de praktijk weinig uitmaken”, zegt Steven Kromhout van RIGO. “Want gemeenten zijn verplicht een door het Rijk opgelegd quotum aan statushouders te huisvesten.” Wat Lelystad betreft. Tot nu toe voldoet de gemeente aan de landelijke taakstelling. Als gevolg van de aangenomen motie worden de prestatieafspraken met de lokale corporatie Centrada en huurderskoepel HVOB vooralsnog omgezet in een 'procesafspraak': "de gemeente gaat onderzoek doen naar de manier waarop invulling kan worden gegeven aan de taakstelling, rekening houdend met uitvoering van de motie en betrekt hier Centrada en HVOB bij."
(deze alinea is gewijzigd ten opzichte van het tijdschriftartikel: actuele informatie van Lelystad verwerkt)
Klik op tabel voor vergroting.
Noten bij tabel
*1. Vanwege verschillende verwerkingswijzen en definities is het lastig om eensluidende cijfers per gemeente te krijgen. Zo gaat het in de Stadsregio Amsterdam om cijfers over het vierde kwartaal en niet het hele jaar; behalve dan weer bij het aandeel directe bemiddeling in % in de stad Amsterdam zelf. Daar gaat het wel over het hele jaar. Bij Beverwijk/Heemskerk gaat om cijfers uit het eerste halfjaar van 2017. Kwartaalcijfers zijn minder representatief dan jaarcijfers als het om weinig woningen en derhalve weinig mutaties gaat, bijvoorbeeld in Oostzaan, dat iets meer dan 1.100 corporatiewoningen heeft.
* 2. De slaagkans is het aantal verhuringen in een bepaalde periode gedeeld door het aantal actief woningzoekenden in dezelfde periode. De slaagkans zegt niets over de kans van een individuele woningzoekende, omdat er geen rekening wordt gehouden met voorwaarden als wachttijd, inschrijfduur, urgentie etc. In deelregio’s als Gooi en Vechtstreek is het zeer waarschijnlijk dat woningzoekenden in meerdere gemeenten actief zijn. Voor de slaagkansen van de regio tellen ze maar één keer mee, net als voor die van de gemeente. Daardoor kan de slaagkans voor een hele deelregio flink hoger liggen dan die van een afzonderlijke gemeente. Ook ligt de slaagkans over een kwartaal of een half jaar vaak een stuk lager dan die over een jaar. Dat komt doordat het aandeel actief woningzoekenden over een jaar minder dan evenredig toeneemt dan het aantal verhuringen.
*3. Bij de gemeenten in de Stadsregio Amsterdam zijn hier de stadsvernieuwingsurgenten niet meegenomen. Behalve bij de stad Amsterdam zelf. Verder komt de definitie van voorrangskandidaten bij WoningNet niet overeen met de definitie van kwetsbare groepen bij de toewijzing in Amsterdam.
| |
|---|
Wachten op een woning in cijfers |
|
|---|
Wie een blik op de voetnoten werpt, ziet dat de hier gepresenteerde cijfers niet allemaal even eenduidig zijn. Ze zijn exemplarisch voor de Metropoolregio Amsterdam zelf: iedere deelregio hanteert eigen verwerkingen. Toch zijn het niet allemaal appels en peren, er valt wel degelijk iets in te zien. Wachten op een sociale huurwoning is in de hele regio een oefening in geduld, zo is te zien aan de gemiddelde inschrijfduur bij toewijzing. En - dat is hier nou weer niet te zien - vrijwel overal worden de wachttijden langer. Maar waar de stad Amsterdam wordt beschouwd als het summum van wachten (15 jaar) is het goed je te realiseren dat het nog erger kan. Zoals in bijna alle gemeenten ten zuiden van de hoofdstad (tot 20 jaar) en enkele ten noorden. Volgens sommigen is de actieve zoektijd beter geschikt om het probleem in kaart te brengen. De wachtrijen tellen immers ook veel mensen die op zich redelijk wonen, maar zich uit voorzorg hebben ingeschreven. In zoektijd komt Amsterdam wel in de negatieve top-5, maar koploper is ze nog niet. Opvallend zijn ook de flinke aandelen directe bemiddeling en voorrang. Ook hier spant Amsterdam (36%) niet de kroon, maar laat het een stad als Haarlem voorgaan (41%). Overigens laten de cijfers in deze categorie zich verder lastig vergelijken door verschillen in verwerkingswijzen (zie noten). Bij de slaagkansen is ook iets opmerkelijks te zien. De slaagkans in een totale subregio kan (aanzienlijk) groter zijn dan die in (vrijwel) vrijwel alle gemeenten die er in liggen. Volgens WoningNet komt dit wellicht doordat dezelfde mensen in meerdere gemeenten zoeken. Dit duidt erop dat deelregio's echt een vervlochten woningmarkt vormen. Voor de hele Metropoolregio geldt dat (nog) niet. Maar mogelijk zet dit overzicht woningzoekers aan tot andere afwegingen. Aan de west- en oostranden van de regio ben je eerder aan de beurt, mits je je daar gelijktijdig hebt ingeschreven. Met een 'optie' zit je ‘snel’ onder de rook van Tata Steel - en dichtbij het strand. Met iets meer geduld zou je aan Lelystad of Zandvoort kunnen denken. Of wat dacht u van Laren? Zo’n 7 jaar gemiddelde inschrijftijd, en best aardig wonen.
|
Bronnen: Rapportage Woonruimteverdeling Centrada 2017; Beleidsbrief Wonen 2017, gemeente Almere; WoningNet; Jaarbericht AFWC 2018; Woonservice Kennemerland, jaarverslag 2017; Huisvestingsmonitor Heemskerk & Beverwijk 2017-1. Met dank aan Daniël Bende en Jeroen van der Veer van de AFWC.