Image

De avond werd afgetrapt door Josta van Bockxmeer, correspondent Wonen bij De Correspondent. Ze geeft een korte geschiedenis van het volkshuisvestingsbeleid. De huidige wooncrisis is volgens haar veroorzaakt door beleid. Onder andere doordat de sociale huur zich, in tegenstelling tot eerder, vooral moest richten op de armste mensen en doordat de overheid het kopen van een huis stimuleerde. In het landelijk beleid is het woord volkshuisvesting terug van weggeweest, maar partijen verstaan daar lang niet allemaal hetzelfde onder. De definitie is volgens Bockxmeer: het creëren van een betaalbare huursector voor een brede groep mensen.

Pitches

Waar staan de aanwezige partijen voor? Ze kregen ieder twee minuten de tijd voor een pitch.

Sprekers

Image Faissal Boulakjar (D66)     Image Imane Elfilali (Volt)     Image Julian Bushoff (PvdA/GL)     Image Eva van Esch (PvdD)     Image Jan-Sebastian van Lissum (BBB)

Faissal Boulakjar (D66), huidig Tweede Kamerlid D66, en #14 op de kieslijst, benoemt dat hij heeft meegeschreven aan het huidige regeerakkoord waarin volkshuisvesting weer meer regie krijgt, de verhuurderheffing en tijdelijke huurcontracten zijn afgeschaft, de huren verlaagd en de norm is gesteld dat twee derde van de nieuwbouw betaalbaar moet zijn. Mensen hebben nu betaalbare woningen nodig. Daarom: meer gebruik maken van de bestaande woningvoorraad en transformatie van de drie miljoen vierkante meter aan kantoorruimte die leeg staat. De overheid moet inzetten op woningen van rond de 250.000 euro - dat is betaalbaar. 

Imane Elfilali (Volt). Het verhaal van Volt gaat volgens Elfilali, #4 op de kandidatenlijst, over de toekomst. Wonen is een basisrecht. Volt wil dat er een allesomvattende visie komt die gaat over wonen, maar ook bestaanszekerheid en brede welvaart. We moeten volgens haar radicaal kiezen voor meer duurzaamheid en bouwen zoals we willen wonen. Er zijn verschillende levenswijzen en levensvormen en op die manier moeten we ook ons woonbeleid gaan inrichten.

Julian Bushoff (PvdA/GL). Volgens Bushoff, huidig Tweede Kamerlid PvdA en #8 op de lijst, is bestaanszekerheid voor heel veel mensen geen gegeven zolang er onvoldoende woningen zijn en de woonlasten de pan uitrijzen. Om de wooncrisis aan te pakken, zijn in ieder geval drie dingen nodig. De overheid moet de vrije huursector gaan reguleren en weer maximale huurprijzen invoeren. De overheid moet actief grond aankopen om tegen een lager tarief weer uit te geven aan woningbouwcorporaties en aan speculanten een bouwplicht opleggen. Corporaties moeten de ruimte krijgen om meer sociale- en middenhuurwoningen te bouwen. Sociale huurwoningen moeten van goede kwaliteit en architectonisch prachtig zijn.

Eva van Esch (De Partij voor de Dieren). De PvdD staat voor het maken van duidelijke keuzes voor zowel de korte als de lange termijn, stelt Van Esch, scheidend Tweede Kamerlid. Opvallend genoeg noemt ze het afschaffen van het kraakverbod als eerste punt, naast het aanpakken van huisjesmelkers en het bevriezen van de huren. Er moeten meer huizen worden gebouwd, maar daarbij is het belangrijk waar die worden gebouwd en hoe. Dus niet in diepe polders, op plekken waarvan we nu al weten dat je er over 100 jaar vanwege klimaatverandering niet meer kan wonen. Nieuwbouw moet duurzaam en toekomstbestendig zijn. Als de intensieve veehouderij met 75% krimpt, komt er ruimte vrij om huizen te bouwen.

Jan-Sebastian van Lissum (BBB). “Er is een deltaplan volkshuisvesting nodig”, zegt Van Lissum, #22 op de kandidatenlijst van de BBB, eerder actief in stadsdeelraad centrum voor de VVD. Het is geen verrassing dat hij wijst op het belang van de markt. “We praten over tientallen miljarden euro's, dat kunnen de overheid en de corporaties niet alleen.” Hij noemt veel specifieke zaken: meer maatwerk want de behoeften per stad, dorp of regio verschillen. Er is behoefte aan woningen voor één of tweepersoonshuishoudens, maar ook voor kwetsbare groepen, jongeren, ouderen, 55-plussers en starters. Meer betaalbare woningen in het sociale en middenhuursegment. Aandacht voor circulair, klimaatbestendig, plantaardige bouwmaterialen en fabrieksmatig bouwen. Lagere grondprijzen, kortere doorlooptijden van woningbouwprojecten, minder regels, meer flexibiliteit. En ja, ook het terugdringen van immigratie.

Stellingen

Vervolgens werden vijf stellingen aan de politici voorgelegd. Zijn ze het ermee eens of oneens, en wat vindt de zaal?
Stelling 1: landelijk minimaal 30 procent sociale huur per buurt. 

BBB wil twee derde betaalbaar voor sociale en middeninkomens, maar is voor maatwerk. D66 vindt dat ook. “Je moet wel dat maatwerk overlaten aan de gemeente, want die weet het best hoeveel sociale huurwoningen er per buurt zijn.” Helemaal niet, wordt er in het publiek gemompeld. GroenLinks-PvdA gelooft in de kracht van gemengde wijken en daarvoor is zo'n norm nodig. Zij willen de winstbelasting voor corporaties afschaffen – ze maken immers geen winst – zodat zij meer geld overhouden om meer sociale huurwoningen te bouwen.

Stelling 2: Stoppen met verkoop sociale huurwoningen.
De meeste partijen zijn het hiermee eens, maar maken een uitzondering voor de verkoop aan de zittende huurder. Volt is het ermee oneens. “Door nooit meer sociale huurwoningen te verkopen, grijp je zo in de woningmarkt in dat je de keuzes voor mensen beperkt. Wij geloven in een goede woonmix en dat mensen zelf kunnen kiezen hoe ze wonen.” Volgens BBB is verkoop soms nodig om de nieuwbouw van sociale huurwoningen mogelijk te maken. PvdD valt over het woord woningmarkt, daar moeten we juist vanaf.

Stelling 3: Verduurzamingsmaatregelen versoepelen om sneller bij te bouwen
De BBB wil het huidige Bouwbesluit bevriezen en woningen in de Oostvaardersplassen bouwen. PvdD wil bouwgrond vrij maken door krimp van de veeteelt en huizen bouwen die toekomstbestendig zijn en dus ook meer verduurzamen. D66 haalt uit naar BBB, die het Bouwbesluit wil bevriezen, maar ook de pauzeknop indrukt bij de middenhuurregeling en een spoedwet wil invoeren op stikstof. “Als je denkt dat je een land kunt regeren met een spoedwet en pauzeknop, dan kom je niet ver. Daar heeft de markt niks aan. De markt heeft zekerheid nodig.”
Volgens Volt moeten we juist hogere normen hanteren. “Volgens de Raad van State halen we als we zo doorgaan de klimaatdoelen niet. Je investeert niet alleen in duurzame woningen, het klimaat en de aarde, maar ook in de gezondheid en welvaart van mensen.”

Stelling 4: Kraken moet weer legaal worden.
Julian Bushoff is het ermee eens, maar dat staat niet in het verkiezingsprogramma van GL/PvdA. “Misschien behoor ik tot de linkse tak. Wij vinden het onacceptabel als er woningen leeg staan of grond gebruikt wordt om daarmee te speculeren. Kraken zou een laatste redmiddel moeten zijn om leegstand tegen te gaan.” Ook Imane Elfilali stemt voor terwijl het niet in het verkiezingsprogramma staat. “We vinden het een belachelijk idee dat je kraken illegaal zou moeten maken en het dus moet gaan bestraffen. Kraken zou helemaal niet nodig moeten zijn.”

Stelling 5: Vooral inzetten op binnenstedelijk bouwen.
Wat Volt betreft moet er zowel binnenstedelijk als daarbuiten worden gebouwd. De regio vraagt om een andere aanpak dan steden. BBB vindt dat je overal kunt bouwen. Op je erf, in steden, in het dorp en aan de rand van steden en dorpen. D66 is voor binnenstedelijk, daar zijn de grootste klappers te maken, oa met optoppen en aanplakken van woningen tegen bestaande gebouwen. Dat kan snel en betaalbaar. Naar schatting gaat het om 500.000-600.00 woningen. PvdD is het ermee eens op voorwaarde dat het leefbaar blijft in de stad. Er moet ruimte blijven voor groen en dieren.
Tot slot: hoe pakt de overheid weer regie? GL/PvdA: meer grond aankopen als overheid. D66: meer volkshuisvesting en leegstand aanpakken. Volt: wonen als in Wenen, lage grondprijzen en de overheid als huisbaas. PvdD: duidelijk kiezen voor woningen in plaats van voor intensieve veehouderij, industrie of distributiecentra. BBB: het Rijk moet samenwerken met de kleinere overheden, provincies, gemeenten en andere partijen zoals grondeigenaren en marktpartijen die willen investeren om de miljarden die nodig zijn om samen de crisis op te lossen ook op tafel te kunnen leggen.

DEEL II - De Uitdagers

In het tweede deel bevragen naast Josta van Bockxmeer nog drie uitdagers de politici.

Image

Tim Homan, adviseur Strategie van Rochdale, draagt een T-shirt van Het Schip. Volgens hem “een symbool van volkshuisvesting waar we trots op mogen zijn”. De tijd dat er arbeiderspaleizen werden gebouwd is echter voorbij. Tussen de 10 en 17 duizend mensen in deze stad zijn dak- of thuisloos en er wonen mensen in schimmelwoningen. Als hij een vraag die eigenlijk bedoeld was voor de afwezige VVD aan D66 stelt, grapt Boulakjar: “Jammer dat ik hier als opvolger van Daniel Koerhuis wordt opgevoerd.”
Corporaties lopen tegen problemen aan vanwege Europa. Voor sociale huur kunnen ze geborgd lenen, tegen een lage rente. Dit mag niet worden uitgebreid naar middenhuur door EU-normen. Meer bouwen voor middeninkomens is dus moeilijk omdat ze daarvoor duurdere leningen moeten afsluiten. Winstbelasting afschaffen mag volgens minister De Jonge ook niet van Europa. Vraag aan Volt: hoe gaan we dat regelen?
Elfilali: Volt is pro-Europa en pan-Europees, maar is het niet met alles eens vanuit Europa. Maar: wij zijn Europa, Brussel is niet iets wat ons overkomt. De Europese Commissie is heel kritisch op het Nederlandse beleid rondom woningbouwcorporaties omdat ze in Nederland niet zuiver publiek zijn, zoals in heel veel andere Europese landen, maar het zijn ook geen private partijen. Laten we het omdraaien en kijken hoe wij onze woningbouwcorporaties willen inrichten en dat dan in Brussel bespreken.”
Homan wijst op de slechte track record van PvdA: als minister van Financiën heeft Kok volkshuisvestingsubsidies afgelast, Bos heeft winstbelasting voor corporaties ingesteld en Dijsselbloem de verhuurderheffing. Bushoff verzekert hem dat GL/PvdA staat voor de volkshuisvesting en niet gaat bezuinigen.
Woningcorporaties zijn een soort pechgeneratie vanwege de verhuurderheffing, stelt Homan. Dat heeft grofweg 10-15 miljard gekost. Kunnen zij niet net als de studenten worden gecompenseerd? Dan kunnen zij proberen de hoge verduurzamingsambities van PvdD te realiseren. Goede suggestie, vindt Van Esch. Maar de programma's zijn al geschreven. Dit is iets voor de nieuwe Tweede Kamer. Nu investeren in huizen zo duurzaam mogelijk maken is goedkoper dan wanneer je dat in de toekomst moet doen. Dat moet corporaties uiteraard wel mogelijk worden gemaakt.

Dakloosheid
Sander van der Kraan somt als mede-oprichter de vijf eisen op van het Woonprotest: alleen betaalbare en sociale woningen bouwen met de focus op sociaal, de onteigening van private grootgrondbezitters en huisjesmelkers, het afschaffen van het kraakverbod, het stoppen van alle jaarlijkse huurverhogingen en het reguleren van alle huur.
Ook hij vindt dat dakloosheid te vaak afwezig is in de verkiezingsprogramma's. Het gaat om zo'n 100.000 mensen, een grove schande in een land als Nederland. Nederland heeft het Verdrag van Lissabon ondertekend, dakloosheid uit de wereld voor 2030. Dat gaan we zoals het nu gaat niet halen. Hoe wel?
Volt ziet dakloosheid in samenhang met bestaanszekerheid, maar gelooft in Housing First, eerst een huis. Volt wil onder andere een basisinkomen om te zorgen dat de levensstandaard omhoog gaat en betaalbaar wonen in goede gezondheid vanzelfsprekend wordt.
Ook D66 ziet het als belangrijk punt, housing first. Er staan 2000 tijdelijke woningen in de opslag omdat mensen die woningen niet voor de deur willen hebben. “De belangen van bestaande bewoners zijn veel beter beschermd dan die van daklozen. We willen gemeenten dwingen om daklozen urgentie te geven op een woning.”
PvdA/GL wil naast Housing First de huurprijsstijgingen aan banden leggen en dat vaste huurcontracten weer de norm worden.
Volgens BBB zijn er verschillende daklozen, zoals mensen uit een scheiding of mensen met schulden, en dus ook verschillende oplossingen. Door de regelgeving voor kamerverhuur te versoepelen kunnen mensen in tijdelijke woningen terecht. Mensen die psychische of sociale hulp nodig hebben, moeten op een andere manier worden geholpen. 

Lagere huurlasten
Dit kabinet gaat volgens Van der Kraan een van de grootste huurstijgingen van de afgelopen jaren doorvoeren. Die stijging wordt gebaseerd op inflatie waarbij de huurlasten voor 20% meetellen. Dat is een vicieuze cirkel. Hoe gaan partijen de huurlasten verlagen in plaats van vergroten?
De koppeling aan de inflatie werkte volgens GL/PvdA goed toen de inflatie heel laag was. Een beter alternatief is het koppelen aan de stijging van de cao-lonen, maar nog steeds gemaximeerd. De partij is niet voor een huurbevriezing. Een kleine huurstijging is gerechtvaardigd als corporaties hierdoor kunnen investeren in verduurzaming van woningen. Dat brengt ook de energierekening van huurders omlaag.
PvdD wil de huurprijzen bevriezen, aangezien die de laatste jaren enorm zijn gestegen. “Als je bestaanszekerheid belangrijk vindt, kunnen we de huurprijzen niet verhogen.” Dat betekent niet dat de corporaties minder inkomsten hebben, het geld moet ergens anders vandaan komen. “Ga maar eens kijken of je de hoge inkomens in Nederland een extra belasting kunt geven.”

Destructief mantra
Mark Minkjan is mede-oprichter van Platform Woonopgave. Dat is een onafhankelijke coalitie van architecten en andere experts uit de ruimtelijke ontwerpsector die de woonopgave opnieuw wil bevragen. “Het mantra bouwen, bouwen, bouwen is potentieel heel destructief.” Applaus uit de zaal. De Nederlandse architectuur is zijn sociale verbeeldingskracht verloren. We moeten terug naar de lessen uit de jaren 10, 20 van de vorige eeuw. De tijd waarin het Schip werd gebouwd. “Platform Woonopgave wil van de bouwopgave weer een woonopgave maken. Voor ons gaat dat erover dat je weer fundamentele vragen stelt. Wat hebben we nodig, hoeveel hebben we nodig, waar hebben we dat nodig en hoe zorgen we dat dat betaalbaar gaat worden.”
Nederlanders wonen in verhouding heel groot. In de bestaande woningen is er volgens hem potentieel nog plek voor drie miljoen mensen (!). Om de ruimte in bestaande gebouwen te ontsluiten en te herverdelen stelt Platform een stevige belasting op slopen, op leegstand, en op CO2-uitstoot in bouwmaterialen voor. Eigenlijk zijn alle partijen het hier wel mee eens. “Het meest duurzame gebouw is het gebouw dat je niet hoeft te bouwen.”