Zo zit het

In het onderzoek Wonen in Amsterdam (WIA) loopt traditioneel een open slotvraag mee. Dit jaar luidde die: Geef in maximaal drie trefwoorden aan wat u het meest aantrekkelijke vindt van uw buurt. Geen voorgedrukte antwoordhokjes, maar ruimte om in drie woorden zelf iets op te schrijven. De vraag werd door ruim zestienduizend mensen (91% van de respondenten) beantwoord, een rijke oogst. Sommige mensen gaven maar één antwoord, anderen kwamen met wel zes antwoorden. Niet alleen staan er verrassende zaken bovenin de lijst van aantrekkelijke dingen, er komen ook interessante verschillen tussen stadsdelen, wijken en buurten naar boven. Deze eindvraag is volgens de onderzoekers een positieve afsluiter met veel vrijheid voor de deelnemers aan het onderzoek. In WIA 2001 was de slotvraag Wat vindt u de aantrekkelijkste buurt van Amsterdam? Voor WIA 2005 doen de onderzoekers alvast deze suggestie: Aan welke drie zaken in uw buurt ergert u zich het meest? De analyse werd uitgevoerd door Ruud van Trijp en Rogier Noyon, beiden werkzaam bij de afdeling Markt & Innovatie van Het Oosten.

Waarom is Amsterdam zo’n leuke stad om te wonen, wat is er zo aantrekkelijk aan de eigen buurt? Het hangt er maar van af wie je het vraagt, en over welk gebied het gaat. Opvallend genoeg scoort rust over de hele stad het hoogst. Zelfs in compacte stadsdelen zoals Oud-West en Bos en Lommer staat rust in de top vijf. Tabel 1 geeft een overzicht van de eerste vijftien (van de in totaal 115) antwoordcategorieën. Hoog op de lijst van aantrekkelijke punten staan verder winkels, groen en openbaar vervoer.
Parkeren scoort hoog in stadsdelen waar het overwegend gratis is. Waar ze voorhanden zijn, zijn parken een belangrijke kwaliteit. Sfeer komt als belangrijke kwaliteit naar voren in het centrum en de stadsdelen die beneden het IJ aan het centrum grenzen, daarbuiten staat het opvallend veel lager in de rangorde. Iets vergelijkbaars geldt voor levendigheid, maar daar is de kwaliteit grofweg te vinden binnen de ring.
De binnenstad is het enige stadsdeel waar de kwaliteit mooi hoog scoort, op ruime afstand gevolgd door Oud Zuid. Opvallend is ook dat twee kwaliteiten die in de binnenstad ruim voorhanden zijn, winkels en openbaar vervoer, door de bewoners van dat stadsdeel relatief weinig worden genoemd. Kennelijk worden die eerder beschouwd als voorzieningen voor bezoekers. Bovendien heeft de binnenstad een aantal andere kwaliteiten die om de voorrang strijden: naast rust de centrale ligging en de gezelligheid bijvoorbeeld.

Kwaliteiten van buurten

De meeste stadsdelen hebben de omvang van een flinke provinciestad. Ze herbergen zeer diverse woonmilieus. Dat maakt een analyse op stadsdeelniveau nogal grof. Op het niveau van buurtcombinaties ontstaat een veel gevarieerder beeld. Rust scoort laag in gebieden van hoge woningdichtheid gecombineerd met drukke verkeersassen: A10 west, Kinkerstraat/Bilderdijkstraat, Ceintuurbaan, Wijttenbachstraat/Insulindeweg, Rokin/ Damrak. Geen opzienbarende uitkomst natuurlijk: waar objectief veel herrie is, roemen bewoners niet snel de rust in hun buurt.
Bereikbaarheid scoort hoger in de gebieden in de zone langs de ringweg en in het centrum bijzonder laag. Het centrum springt er uit op het punt van gezelligheid/gemoedelijkheid, maar opvallend zijn ook Transvaal en Osdorp-Midden. Ook in de tuindorpen in stadsdeel Noord is gezelligheid een belangrijke kwaliteit, terwijl dat in hetzelfde stadsdeel in de buurten IJplein/Vogelbuurt, Nieuwendam-Noord en Buikslotermeer niet het geval is. We vermoeden dat in Noord vooral gemoedelijkheid een rol speelt, terwijl in het centrum meer de sfeer telt. Parken worden zeer gewaardeerd in de buurten waar ze liggen, uit het kaartbeeld komen direct de grote stadsparken van Amsterdam naar voren.

Nou en?

Allemaal leuk en aardig, die uitkomsten, maar wat moet volkshuisvestend Amsterdam daar nu mee? Per gebied in Amsterdam heeft een grote groep bewoners aangegeven wat hen in hun eigen buurt bijzonder aanspreekt. Die informatie is van groot nut bij de marketing van een gebied. Ten eerste door die indrukken door te geven aan woningzoekers. Zodra een woning in dat gebied te koop of te huur komt, kunnen die indrukken helpen bij het vormen van een oordeel: wat zijn in die buurt de sterke punten? Verkoopargumenten van bewoners zelf zijn immers altijd geldig. Met dit onderzoek worden ze op een presenteerblaadje aangeboden.
Volkshuisvesters en ontwikkelaars doen er ten tweede goed aan die kenmerken te koesteren en desgewenst te versterken. Op ervaren kwaliteit moet je zuinig zijn. Ruimte, groen, stilte en schone lucht zijn in een stad schaars, en daar staan andere kwaliteiten tegenover zoals voorzieningen, bereikbaarheid, levendigheid. Zelfs een schijnbaar schaars goed als rust wordt herkend in Amsterdam, en dat is wel een compliment waard. Toch moeten we blijven zoeken naar kwaliteiten die in de stad een goed alternatief bieden voor de schaarste aan ruimte. Parken zijn een belangrijke kwaliteit maar ze zijn niet overal aanwezig of realiseerbaar. Uit ons onderzoeksmateriaal blijkt dat blauw (water) een kwaliteit is die zich kan meten met groen, en dus een goed alternatief. Bij het transformeren of ontwikkelen van woonmilieus kunnen dergelijke ‘selling points’ helpen om de cruciale kwaliteiten van een geslaagde wijk hoog op de agenda te zetten.

Eind augustus wordt de leefbaarheidsrapportage van WIA 2003 uitgebracht.
Daarin staan veel uitgebreidere analyses van het materiaal.