Robuuste bakstenen gevels en balkons, veel detaillering en ornamenten, fraaie houten deuren en kozijnen. Aan beide zijden van de Marathonweg in Amsterdam-Zuid zien we de typerende Amsterdamse architectuur uit de jaren twintig. Althans, zo is het weer aan het worden. Want bij vorige opknapbeurten is er aardig wat versleuteld aan de panden van wat nu  project Olympia heet. Het betreft de duurzame renovatie van vijf bouwblokken van Ymere in de Stadionbuurt in stadsdeel Zuid, doorkruist door de Marathonweg en ingesloten door Olympiaweg en Olympiakade.
Olympia werd in 1927 opgeleverd naar ontwerp van architect Jan Gratema. Bij de huidige renovatie worden de gemeentelijke monumenten in de oorspronkelijke staat hersteld, terwijl de woningen toch zo energiezuinig worden gemaakt dat ze straks energielabel A hebben. Het was F en G. Het project is ruim halverwege als NUL20 eind juni in het kielzog van de wethouders Van Poelgeest en Ossel een rondgang maakt. Het project wordt volgens planning eind 2014 afgerond.
Plannen voor dit soort duurzame, maar kostbare monumentale renovaties kunnen makkelijk stranden. De grootste drempels zijn de kosten en de medewerking van de bewoners.
Toen Ymere acht jaar geleden de eerste plannen presenteerde, waren veel bewoners fel tegen. De bezwaren waren deels van principiële aard, zoals weerstand tegen verkoop van een deel van de woningen, en deels van praktische aard, zoals de overlast die een gedwongen (tijdelijke) verhuizing met zich meebrengt en de hogere huur die na de opknapbeurt betaald zou moeten worden. Procesmanager Jos Beentjes: “Onze insteek voor een duurzame renovatie had geen draagvlak bij de bewoners. We hebben de zaak toen omgekeerd en eerst de knelpunten van de bewoners geïnventariseerd. Dat bleken vocht- en geluidsproblemen, slechte trappenhuizen en dat soort dingen.”
Bestuurder Pieter de Jong: “In het proces hebben we bewoners steeds meer keuzevrijheid gegeven. Zoals het recht op terugkeer naar dezelfde woning, bemiddeling naar wibo-woningen, keuze uit een aantal niveaus van renovatie, de mogelijkheid tot een andere indeling enzovoort. De renovatie in de woning kon op vrijwillige basis. Deze aanpak was alleen maar mogelijk omdat er geen funderingsherstel nodig was. Alleen de bewoners op de begane grond moesten eruit.”
Ymere had daardoor niet de wettelijk vereiste instemming van 70 procent van de bewoners nodig om de renovatie uit te voeren. Gaandeweg koos een steeds groter deel van de bewoners overigens voor de meest ingrijpende renovatievariant, inclusief cv, verbeterde woningindeling, isolatie- en ventilatiemaatregelen en een volledig nieuw inbouwpakket. Uiteindelijk koos 90 procent voor deze variant. “Maar dat was nooit gebeurd als er geen sprake was geweest van vrijwilligheid”, beklemtoont Hans Brandenburg, lid van de bewonerscommissie. Inmiddels is volgens hem driekwart van de oorspronkelijke bewoners gelukkig met de huidige woonsituatie.
Het moeilijkste punt in het overleg betrof de verplichte ontruiming van de benedenwoningen. De bewonerscommissie vond dat ook deze bewoners keuze moesten hebben om wel of niet mee te doen. Brandenburg: “We hadden een rechtszaak in voorbereiding, maar zijn uiteindelijk akkoord gegaan na adviezen van onder andere het Kennis & Adviescentrum van de Woonbond. Het Woonbond-onderzoek bevestigde de noodzaak deze woningen in ieder geval tijdelijk te ontruimen. Alleen al de geconstateerde zwam in de grondbalken was reden genoeg. Voor alle bewoners van Olympia geldt overigens dat zij ook definitief mogen verhuizen met een stadsvernieuwingsurgentie. Het sociaal plan is zonder meer maatwerk richting de bewoners, bevestigt ook Egbert de Vries, portefeuillehouder Wonen en Monumenten van stadsdeel Zuid.

Kosten

De kosten van een dergelijke gecombineerde duurzame en monumentale renovatie lopen snel op. Volgens De Jong van Ymere komt de investering uit op zo’n 150.000 euro per woning. “Zo’n investering is alleen maar mogelijk omdat we woningen verkopen en deze panden in een gunstige buurt staan. De marktprijzen bedragen hier zo’n 4400 euro per vierkante meter. In de Van der Pekbuurt is dat de helft.”
De afspraak is dat Ymere maximaal de helft van de woningen mag verkopen. Aanvankelijk was er veel verzet bij de bewoners tegen verkoop. Ze gingen akkoord nadat het besef indaalde dat Ymere anders de renovatie zou uitstellen of veel soberder zou uitvoeren. Bovendien zegde Ymere toe dat de woningen ook via de Koopgarant-regeling zouden kunnen worden gekocht. Die belofte heeft de corporatie niet gestand kunnen doen, omdat de invoering van deze regeling in Amsterdam telkens weer op fiscaal-juridische bezwaren stuitte. Maar die zijn inmiddels opgelost. De bewonerscommissie stelt zich volgens Brandenburg dan ook op het standpunt dat Ymere de resterende woningen onder de Koopgarant-regeling moet brengen.