De economische crisis heeft geleid tot een forse terugval in de vraag naar woningen en risicomijdend gedrag van ontwikkelaars en investeerders. Om te voorkomen dat over de hele linie projecten stilvallen, hebben corporaties, ontwikkelaars, beleggers en de gemeente Amsterdam besloten hun gezamenlijke inzet te concentreren. Dat resulteerde vlak voor de zomer in een lijst van bijna veertig ‘voorrangsprojecten’:  strategische projecten die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de stad. Wethouder Maarten van Poelgeest hoopt daarmee de bouwproductie op een redelijk peil te houden. Dat betekent geen vierduizend maar dan toch nog zo’n tweeduizend woningen in aanbouw nemen dit jaar . Per 1 september staat de teller op1288.
Om het belang van de projecten voor de stad te bepalen, zijn verschillende criteria gehanteerd. Er is gekeken naar de maatschappelijke waarde, zoals projecten in het kader van de stedelijke vernieuwing en de wijkaanpak, naar mogelijke financiële schade en naar aansluiting bij de nog aanwezige vraag. Ook is rekening gehouden met de locatie. Projecten in de ontwikkelzone Schiphol-Zuidas-Amstel III en aan de IJ-oevers staan op de lijst omdat ze van groot strategisch belang worden geacht voor de stad.

Productief gepolder

Van Poelgeest heeft de indruk dat de twintig verschillende partijen goed tevreden zijn gesteld.  Hij spreekt van een vlot verlopen onderhandelingsproces. ”We hebben intensief met elkaar gesproken. Niet vanuit het idee: iedereen een beetje, maar op basis van een gemeenschappelijke afweging dat het voor Amsterdam onder meer goed is voorrang te geven aan herstructurering. En af te maken waar we mee bezig zijn. Dat is uiteindelijk begin juli bezegeld met de handtekening van alle partijen.”
Voorrang is er onder meer voor Nieuw West. Met de aanpak van de Kolenkitbuurt, nieuwbouw rond station Lelylaan, vernieuwing van de Bakemabuurt in Geuzenveld en de afronding van het Zuidwestkwadrant in Osdorp. Steun is er ook voor woningbouw langs de IJ-oever: appartementen in het IJdock, op Overhoeks, het Oosterdokseiland en op Sporenburg.
Voor dergelijke projecten levert de gemeente de komende twee jaar een maximale inspanning. Er is 16 miljoen euro uit het Vereveningsfonds beschikbaar voor het omzetten van koop naar huur. Woningcorporaties kunnen een beroep doen op uitstel van betaling van erfpacht. Uit het Amsterdamse Stimuleringsfonds voor de Volkshuisvesting is 7,5 miljoen euro beschikbaar om de herstructurering in Nieuws West en Noord vlot te trekken. Bovendien worden vastgoedpremies vervroegd uitbetaald. Daarmee is een bedrag van 12 miljoen euro gemoeid.
De voorrangsprojecten zijn in principe ook de stedelijke bouwprojecten die in aanmerking komen voor extra rijkssteun. Het rijk heeft inmiddels voor twaalf Amsterdamse projecten gemiddeld vijfduizend euro per woning beschikbaar gesteld. Daarbij hebben ook twee projecten op IJburg steun gekregen. “De eerste tranche kwam toen wij nog niet klaar waren met onze lijst. Toen hebben we vrij breed projecten ingestuurd. De keuze om IJburg geen voorrang te geven - de vraag naar relatief dure koopwoningen is helemaal weggevallen – was indertijd nog niet gemaakt. Voor de volgende twee verdeelrondes dienen we alleen projecten van de voorrangslijst in.”

Duur vraaguitval

Zal het genoeg helpen? “Ik weet het niet, ik hoop het wel. Het is afhankelijk van de duur van de vraaguitval. Die vijfduizend euro van het rijk kan het laatste zetje zijn om een project door te zetten. Maar voor een ontwikkelaar is een koper die met 200.000 euro op de stoep staat natuurlijk vele malen belangrijker. De bereidheid van banken krediet te verlenen speelt daarin een grote rol.”
Van Poelgeest heeft ook de berichten gehoord dat banken niet makkelijk hypotheken verstrekken aan kleine zelfstandigen. “Dat is in Amsterdam een grote groep. Ik laat dat gericht uitzoeken. Mocht dat probleem zich voordoen, dan wil ik daar met de banken over gaan praten. Het stimuleren van de vraag is immers de beste remedie. Maar dat is ook heel moeilijk.”
Op verdere uitbreiding van de gemeentelijke inspanning hoeft niet direct niet te worden gerekend. “Hoe dan ook gaat de bouwproductie naar beneden. Door concentratie op bepaalde gebieden proberen we een deel op gang te houden. Voor 2009 hoop ik op een productie tussen 2000 en 2500 woningen. De helft van wat we eerder als wenselijk hebben geformuleerd, maar gezien de crisis is dat niet slecht. Iedereen wil wel meer, maar ik heb de middelen niet.” 

Overzicht voorrangsprojecten

Voortzetting stedelijke vernieuwing Noord 03 De Banne: Schepenlaan, Kadoelerbreek en Bezaanjachtplein 04 Nieuwendam: Weerenscheg en Waterlandplein Vernieuwing Bijlmer 08 Kralenbeek (woontoren) 09 Studentenhuisvesting Stramanweg Nieuw West   12 Kolenkitbuurt 13 Laan van Spartaan 14 Buurt 5: Confucius 2, Jan de Loutercomplex 15 Buurt 9: Eendrachtsparkbuurt 2e fase 16 Bakemabuurt 17 Reimerswaalbuurt 18 Zuidwestkwadrant 19 De Punt 20 Lelylaan 21 O.V. Noord 22 Delfland/Staalmanplein Afronding binnenstedelijke gebiedsontwikkeling Oostelijk Havengebied 01 Westerdokseiland – IJdock, inclusief kantoren, gerechtsgebouw, onderkomen KLPD en hotel 02 Overhoeks – Zeven Provinciën, Halve Maan en nieuwbouw Filmmuseum 06 Oostpoort – westelijk deel en Huis voor de Dans 07 Science Park – Spoorkavel (studentenhuisvesting) en woongebouw Kea 11 Oosterdokseiland - kavel 3a/b en kavel 2 b/d 25    Fountainhead Start binnenstedelijke gebiedsontwikkeling 05 Zeeburgereiland – Studentenhuisvesting, woningen in maatschappelijk gebonden eigendom, particulier opdrachtgeverschap en het Annie M.G. Schmidt Huis 09 Zuidoost (Centrumgebied) – GETZ 10 Zuidas (deelgebied Gershwin) – Milesbuilding 24 Oud-West - cultuurprogramma herontwikkeling De Hallen 23 Centrumgebied Noord – Stationsgebied middenwest, inclusief parkeergarage 26 Westerpark (Houthavens) – Spaarndammertunnel Bron: gemeente Amsterdam Een grotere versie van deze grafiek.