Het Poseidon-project startte in januari 2004. Geuzenveld-Slotermeer sloot zich in mei van dat jaar aan bij het Europese kennisnetwerk. Anja Boon: “Het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam (OGA) is een aantal stadsdelen langsgegaan om belangstelling te wekken voor het project. Ons stadsdeel stond er open voor. Wij zitten midden in het proces van stedelijke vernieuwing. En je merkt dat je blik wordt verruimd wanneer je de situatie in andere steden bekijkt.”

De deelnemende steden en regio’s aan het Poseidon-project (Partnership On Socio-economic and Integrated Development Of Deprived Neighbourhoods) zijn Wenen, Londen Haringey, de regio North Kent, Stockholm, de provincie Genua en Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer. Het doel is uitwisselen van kennis op het gebied van wijkontwikkeling en het ontwikkelen van maatregelen om de sociaal-economische positie van bewoners van achterstandswijken te verbeteren in elk van de partnersteden. Het project is opgezet met Europese subsidie. Het totale budget bedraagt bijna 2,2 miljoen euro. Het Poseidon-project loopt tot en met december 2006.

In de eerste helft van dit jaar stonden er drie werkbezoeken aan partnersteden op het programma. In maart was de Londense buitenwijk Haringey aan de beurt. Haringey is een achterstandswijk met een kwart miljoen inwoners van 136 verschillende nationaliteiten. De woningvoorraad in de wijk bestaat voornamelijk uit verouderde eengezinswoningen uit de jaren twintig Net als in Geuzenveld-Slotermeer is er sprake van grote mobiliteit onder de bewoners, wat de leefbaarheid niet ten goede komt.
Boon: “Wat in Londen met name opviel, was dat ze heel veel sociale projecten onder één noemer hebben gebracht: ‘New deal for Communities’, een programma voor sociale vernieuwing dat is opgezet vanuit de centrale overheid. Omdat de onderdelen van dat project onder één naam naar buiten worden gebracht, is het voor de bewoners heel herkenbaar. In Geuzenveld-Slotermeer doen we ook veel op sociaal gebied, maar onze aanpak is meer projectmatig en gefragmenteerd. Daar willen we nu, met Londen als voorbeeld, verandering in gaan brengen.”
In Londen wordt betrekkelijk weinig subsidie uitgegeven aan projecten voor sociale vernieuwing. Boon: “Je hebt er hele legers vrijwilligers die heel professioneel werken. Zij zijn in staat om projecten op te zetten en te begeleiden. Dat zie je in Amsterdam jammer genoeg nog te weinig.”
Geuzenveld-Slotermeer heeft Wijkweb als pilotproject ingebracht, een platform voor samenwerking tussen stadsdeel, professionals van verschillende disciplines en bewoners ter verbetering van de wijk. Deze groep is samengebracht in een ’professionalsoverleg’. Op dit moment wordt in nauw overleg met bewoners en welzijnsinstellingen gewerkt aan het opzetten van de brede basisschool ‘t Koggeschip.
In deze school wordt niet alleen les gegeven, maar worden ook buurtactiviteiten georganiseerd. Daartoe zal de school, die momenteel wordt gebouwd, zijn uitgerust met twee sportzalen en vier welzijnslokalen. De bewoners van het stadsdeel zullen samen met de professionals beslissen welke activiteiten er naast sport nog meer worden opgezet. Boon: “In Londen zijn ze heel ver met dit soort ‘strategische allianties’ en de Communityschool is daar al heel lang een begrip. Met hun kennis willen we hier ons voordeel doen.”
Ook is in het kader van het Poseidon-project in Amsterdam een leergroep opgezet voor iedereen die geïnteresseerd is in wijkontwikkeling. Elke zes weken wordt een themabijeenkomst gehouden waarbij ervaringen worden uitgewisseld. Op 17 november vindt bovendien een congres plaats in het Nova Esprit College met de titel ‘Vooruitgang in achterstand’.

Bewonersparticipatie

Wenen heeft de projecten Wolke 7 en Anker 10 ondergebracht in Poseidon. De Oostenrijkers hebben daar voor een heel andere aanpak van wijkverbetering gekozen dan in Amsterdam. Waar in de Amsterdamse stadsvernieuwingsgebieden de nadruk ligt op het brengen van meer variatie in de woningvoorraad om zo de monotone bevolkingssamenstelling te doorbreken, kiest Wenen voor een ‘zachte aanpak’: geen afbraak van bestaande woningen, maar verbetering van de oude woningvoorraad.
Het uitgangspunt is daar om gedwongen verhuizingen te voorkomen en betaalbare woningen te handhaven. Boon: “Dat is dus een heel andere aanpak. Waar wij veel afbreken en nieuw bouwen en in verhouding iets minder aandacht besteden aan sociale vernieuwing, komt dat aspect in Wenen juist op de eerste plaats.”
En wat heeft Geuzenveld de Europese partners te bieden? Toen in oktober vorig jaar vertegenwoordigers van de partnersteden het stadsdeel bezochten was met name de Weense delegatie onder de indruk van de verregaande bewonersparticipatie in het stadsdeel. Boon: “We hebben jaren geleden een participatieverordening opgesteld. Die bestaat uit drie onderdelen: informatie, consultatie en coproductie. Bij elk groot beleidsonderwerp wordt bekeken welk model van toepassing is. De aanpak van het Slotermeerhof is een voorbeeld van het coproductiemodel. Dat project hebben we de partners getoond en ze waren zeer onder de indruk van het resultaat.”
In het Slotermeerhof moet een aantal sociale huurwoningen worden afgebroken. De koopflats in dezelfde buurt blijven staan. Boon: “We hadden dus te maken met twee verschillende groepen bewoners met verschillende belangen. De bewoners van de sociale huurwoningen wilden liever niet dat de woningen werden afgebroken en de flatbewoners vreesden voor het uitzicht wanneer er nieuwbouw werd gepleegd. Het eerste plan werd afgekeurd door beide groepen. In het tweede, aangepaste plan konden de meeste bewoners zich wel vinden.”
De Weense projectmanager Rainer Hauswirth bevestigt dat hij “bijzonder onder de indruk” was van de verregaande vormen van participatie in Geuzenveld: “In Wenen is er bij grootschalige vernieuwingsprojecten een goede informatiestroom van en naar de bewoners is. Maar veel verder dan het geven van informatie over en weer gaat het niet. Tijdens mijn bezoek aan Amsterdam was ik verbaasd over de mate van inspraak die de bewoners krijgen in het productieproces. Bij ons gaat het allemaal wat informeler. Wat misschien ook wel zijn voordeel heeft, omdat de lijnen daardoor korter zijn. In het algemeen heeft Amsterdam een veel langere traditie van bewonersparticipatie. Maar ik denk dat Wenen op de goede weg zit om ook wat verder te gaan dan we tot nu toe deden. En wat dat betreft kunnen we wel iets van jullie leren.”
De projectmanager voor Stockholm, Pia Sundqvist is nog maar kort betrokken bij het Poseidon-project. Zij heeft Amsterdam nog niet bezocht en laat weten niet goed op de hoogte te zijn van de eventuele raakvlakken tussen de Nederlandse en de Zweedse pilots. In Stockholm ligt het accent bij de projecten in Rinkeby en Skärholmen voornamelijk op verbetering van projecten voor werkvoorziening en op het beter betrekken van jongeren bij de buurt waarin zij wonen door het instellen van een jeugdraad.
Sunqvist vindt met name de opzet van de brede school in Geuzenveld-Slotermeer interessant. “De opzet van die ‘communityschool’ is heel goed geslaagd. Er zijn mensen uit de hele buurt bij betrokken en wat ik ervan heb gelezen, lijkt het een heel concreet en goed onderbouwd project. Dit soort initiatieven hebben de grootste kans van slagen wanneer er volkomen transparantie is naar de bewoners toe. Wij proberen hetzelfde te doen met de opzet van een jeugdcentrum in Skärholmen, waarmee we de kwaliteit van de wijk willen verbeteren en de jongeren willen helpen bij hun ontwikkeling. En het is heel leerzaam om dan af en toe in andere steden te kijken hoe zij een en ander aanpakken.”

Poseidon Congres
Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer en Ontwikkelingsbedrijf Amsterdam organiseren het congres ‘Vooruitgang in Achterstand’ over strategieën en instrumenten voor wijkontwikkeling. Het vindt plaats op donderdag 17 november in het Nova Esprit college Amsterdam. Meer informatie hierover is te verkrijgen bij Anja Boon, telefoon 020-8898457