Image

Burano Zaandam bestaat uit drie gebouwen met 144 levensloopbestendige woningen. De Zorgcirkel heeft een vestiging in de plint en kan bewoners zorg aan huis bieden.

“Ik heb heel mooi uitzicht over het Buiten-IJ”, zegt Mia Fiedeldij Dop, een van de leden van de beheercoöperatie Akropolis en bewoner van de gelijknamige woontoren op het Zeeburgereiland. Fiedeldij Dop weet wat het betekent om een gemeenschap van senioren te bouwen en wat daarbij belangrijk is. Zowel als het gaat om de sociale verhoudingen als om de fysieke en organisatorische kant. “Het vraagt veel energie, maar het is ook een bijzondere ervaring en er kan ook echt iets ontstaan tussen mensen. De meeste ouderen komen uit een situatie waarin ze lange tijd alleen gewoond hebben. Dan is het wennen als je ineens in een gemeenschap functioneert.” Zelf heeft ze er geen seconde spijt van. Naast het samen organiseren en beheren van het gebouw zijn er alle mogelijke activiteiten die bewoners met elkaar ondernemen.

De groep initiatiefnemers achter de seniorencoöperatie Akropolis begon zo’n tien jaar geleden met de zoektocht naar een passende plek. Dat lukte uiteindelijk met woningcorporatie de Alliantie die een nieuw gebouw met 86 woningen (de helft in de sociale en de helft in de middeldure huur) wel aan de coöperatie wilde verhuren. “Het was natuurlijk mooi dat dit lukte”, zegt Fiedeldij Dop. “Maar het was nog mooier geweest als we vooraf mee hadden kunnen denken over de opzet van het gebouw. Wij hebben nu bijvoorbeeld vrij anonieme gangen die niet uitnodigen tot ontmoeten.”

Stadsveteranen in Amstelkwartier

Stadsveteraan in het Amstelkwartier - Artist Impression

De kennis die Fiedeldij Dop als ervaringsdeskundige heeft opgedaan, deelt zij dan ook graag met initiatiefnemers van nieuwe collectieve woonvormen voor senioren. Zoals het het project Stadsveteraan van gebiedsontwikkelaar AM, woningcorporatie Woonzorg Nederland en Heren5 architecten in het Amstelkwartier in Oost. “Vroeger gingen ouderen voor de gezelligheid naar het bejaardenhuis, maar dat is er niet meer. Het is goed dat er naar nieuwe vormen wordt gezocht waar het voor ouderen prettig wonen is. In vergelijking met haar eigen Akropolistoren is het stadsveteranenproject grondig doordacht en op de doelgroep afgestemd.” Ze wijst onder meer op de brede gangen en de gemeenschappelijke ruimtes die verspreid door het gebouw liggen. “Het is goed om zó te bouwen dat toevallige ontmoeting ontstaat, vooral voor mensen die dat niet vanzelf opzoeken.” Fiedeldij Dop vindt het jammer dat een deel van de bewoners geen uitzicht op het water heeft en ze vindt 150 huishoudens vrij fors om een gemeenschap te bouwen. Toch is ze vooral enthousiast: “In vergelijking met Akropolis zitten we nu in een volgende fase waarin de woonbeleving van ouderen echt centraal staat.”

Friendsconcept voor senioren

Het stadsveteranenproject refereert direct aan de studie die Bas Liesker van Heren5 enkele jaren – met medewerking van AM – uitvoerde naar de vraag hoe senioren in de stad willen wonen. Daarbij is onder meer van belang: privacy, maar ook de eerder genoemde toevallige ontmoeting en de nabijheid van voorzieningen. Deze elementen zijn in het plan voor de seniorenwoningen in Amstelkwartier gecombineerd met een Friends-concept: woningen die worden gedeeld door twee of drie personen.
Lars Drijvers, specialist seniorenhuisvesting bij AM, legt uit hoe dat is ontstaan. “Toen wij een deel van het gebouw B’Mine in Overhoeks met Friends-contracten gingen verhuren, kregen wij vrij veel vragen van senioren die daar ook wel oren naar hadden. Wij hebben dat idee meegenomen naar de ontwikkeling van De Stadsveteraan in het Amstelkwartier.”

Voordat de bouw naar verwachting in het eerste kwartaal van 2022 start, wordt het plan met de doelgroep nog verder afgestemd. Het gaat om ruim honderd woningen van 40 tot 120 m2 die vanwege de Friendswoningen in totaal 150 huishoudens kunnen herbergen. “In dit project gaat het om sociale huurwoningen die Woonzorg Nederland afneemt. Op basis van onderzoek denken wij dat dit concept ook op andere plekken en in andere segmenten goed aan kan sluiten op de woonbehoefte van actieve ouderen”, zegt Drijvers.
Sociale huur betekent dat de toekomstige bewoners moeten voldoen aan de regels voor een huisvestingsvergunning. Maar bij dergelijke initiatieven waar het draait om een actieve gemeenschap, is het van belang dat bewoners bewust kiezen voor het concept. Het idee is om dit bij De Stadsveteraan via een motivatiebrief te doen. De gemeente Amsterdam liet op 18 maart weten deze coöptatie, waarbij bewoners zelf nieuwe bewoners kunnen kiezen, voor deze wooncoöperatie toe te staan. 

"Gemeenschapsvorming en participatie zijn essentiële onderdelen van de Stadsveteraan in het Amstelkwartier," zegt Woonzorg Nederland-bestuurder Cees van Boven. "Wie hier woont deelt méér dan alleen een ingang en een lift. Mensen hebben hun eigen plek, maar kijken ook naar elkaar om en helpen elkaar waar ze kunnen. Woonzorg, ontwikkelaar AM en Heren 5 architecten geloven dat dit 'samen zelfstandig wonen' een toekomstbestendige manier van leven is voor senioren in de stad. We zijn dan ook blij dat de gemeente open staat voor innovatieve ideeën en deze nieuwe woonvorm met ons wil verkennen."

Op maat bouwen duurt langer

Is het geclusterd wonen voor senioren echt in een nieuwe fase terechtgekomen, zoals Fiedeldij Dop suggereert? Duidelijk is dat er zowel landelijk als lokaal veel meer aandacht is voor seniorenhuisvesting. Dit gebeurt onder invloed van zowel de vergrijzing als het beleid van extramuralisering: senioren moeten zelfstandig blijven wonen totdat zij daar niet meer toe in staat zijn. Geclusterd wonen is een tussenstap die het voor senioren gezelliger kan maken door met leeftijdgenoten in de buurt te wonen en samen activiteiten te ondernemen. Het is bewezen positief voor de fysieke en mentale gezondheid. Volgens Andor Kwee, programmamanager ouderenhuisvesting bij de gemeente Amsterdam, is er zeker meer aandacht bij woningcorporaties en marktpartijen om voor senioren te bouwen.

Vorig jaar zijn ook de nodige handtekeningen gezet om in vijf jaar tijd 2.000 woningen in geclusterde vorm voor senioren te realiseren in de hoofdstad. “Maar die zijn er natuurlijk niet direct. We zijn wel actief bezig kansrijke locaties te onderzoeken, van de Sluisbuurt op het Zeeburgereiland in Oost tot de gebiedsontwikkeling Mercatorpark op de grens van West en Nieuw-West. We denken het aantal van 2.000 te kunnen halen, maar pas aan het eind van de periode van vijf jaar.”

Wel ziet Kwee dat woningcorporaties in lopende woningbouwprojecten ruimte kunnen maken voor een groep senioren, zoals in de nieuwbouw van Het Nieuwe Schouw in Noord. Daar heeft Stadgenoot in samenwerking met Stichting Woonsaem een groep ouderen met een migrantenachtergrond een plek kunnen geven. Het gebouw is dan, net als in het geval van Akropolis, misschien niet vooraf afgestemd op de doelgroep, de bewoners hebben wel een plek.

Burano Zaandam

De noodzaak om passende woningen voor senioren te bouwen beperkt zich natuurlijk niet tot de hoofdstad. Zo ontwikkelt en bouwt Stebru in Zaandam 144 levensloopbestendige woningen met een beperkte zorgvoorziening en de Zorgcirkel die in de plint ook fysiek aanwezig zal zijn om bewoners zorg aan huis te bieden. Belegger Syntrus Achmea neemt de woningen - die in grootte variëren van 60 tot 120 m2 - in portefeuille als deze zijn opgeleverd. Hoewel ontwikkelaar Dirk van der Burg van Stebru aangeeft dat de woningen niet uitsluitend voor senioren bedoeld zijn, maar voor iedereen met een lichte zorgvraag, is de lijn der verwachting dat de meeste bewoners op leeftijd zullen zijn.

De verhuur van de woningen in de drie woongebouwen die samen Burano vormen is in februari gestart. De hoop is dat oudere bewoners de stap maken van een eengezinswoning uit bijvoorbeeld de wijk Westerwatering naar levensloopbestendig wonen in Burano. “Op die manier zitten ouderen dichter bij voorzieningen, hebben ze een woning waarin rekening is gehouden met het gebruik van rollator of rolstoel en contact met elkaar. Bovendien komen er grotere woningen in Zaanstad vrij voor gezinnen,” aldus Van der Burg.

De belangstelling voor nieuwe woonvormen voor senioren is al jaren groeiende. Hier een beeld van een conferentie over dit onderwerp uit 2016.

De vraag is groot

Op basis van eerdere projecten op het gebied van zorgvastgoed weet Van der Burg dat het van belang is dat ouderen ook contact hebben met mensen uit andere leeftijdscategorieën. “Met Burano en de Zaanse Helden ontwikkelen we een compleet nieuwe wijk met een divers aanbod van 750 woningen. Burano komt daarmee in een wijk te liggen met een diverse samenstelling. En we verbinden de drie woontorens van Burano door middel van een grote natuurlijke daktuin op de parkeergarage met de woongebouwen van Zaanse Helden. Die gemeenschappelijke binnentuin wordt een prettige ontmoetingsplek. Daar komen natuurlijk bankjes, maar ook bijvoorbeeld een jeu de boulesveld en sporttoestellen. Daarnaast komt er per woongebouw voor de bewoners een kleine huiskamer op de begane grond.” Bovendien is Van der Burg nog in gesprek met woningcorporatie Parteon en belegger Altera over het realiseren van meer levensloopbestendige woningen in de gebouwen van de Zaanse Helden. “De behoefte aan dit soort woningen is in ieder geval groot.”