SuperWest

Alleen al als kijkboek is SuperWest meer dan de moeite waard:  honderd pagina’s met foto’s en kerngegevens van àlle 297 vernieuwingsprojecten. Met als kers op de taart een uitgebreide documentatie van tweeëntwintig prijswinnende of genomineerde projecten. Het boek opent met Reflecties, vijf essays over fase 1 en 2 van de vernieuwing.  

Maurits de Hoog bijt het spits af met de beleidsontwikkeling, de organisatie en de resultaten van wat hij terecht ‘een onwaarschijnlijke operatie’ noemt. Wat opvalt is de enorme intensivering van de Ringzone West en de positieve impact van de kredietcrisis. De leefbaarheid is flink verbeterd en de vernieuwing bracht volgens De Hoog een veel sterkere menging van bevolkingsgroepen naar inkomen, etnische achtergrond en opleiding. Er zou nu zelfs sprake zijn van ‘superdiversiteit’.
Hoe beleven bewoners die toegenomen menging? Gemengd maar wel apart samenleven in vernieuwde buurten, kopt Ivan Nio zijn bijdrage, waarvoor hij 35 bewoners in drie buurten interviewde. Veel mensen willen wonen in een gemengde buurt, maar het gevoel van thuis zijn is het sterkst als de naaste buren ongeveer dezelfde sociale status en leefwijze hebben. Sociale cohesie tussen bewoners die sterk van elkaar verschillen is ‘een lastig haalbaar ideaal’, stelt Nio vast. Wie dringt dat ideaal eigenlijk op aan de wijk?   

Erfgoedhorror

De vernieuwing speelde zich ‘onder de radar’ af, lezen we in de Introductie. Dat klopt, maar de conflicten over sloop en behoud trokken juist volop de aandacht. Anouk de Wit schrijft de geschiedenis van de herwaardering van het erfgoed in het gebied. De eerste 10 jaar lezen als ware erfgoedhorror, zeker als je weet dat er inmiddels vijftig monumentaanwijzingen zijn. 
In het vierde essay brengt Hein Coumou veranderingen in ontsluitingen van gebouwen en aansluitingen op de openbare ruimte in beeld. Dat geeft een heel praktisch inzicht in het wezen van de tuinstadtypologie. Ook onderzoekt hij de ingrepen in de ooit zo gewaardeerde collectieve groene binnenterreinen, en benoemt zorgvuldig en concreet de plussen en minnen van allerlei ontwerpoplossingen. 

Flora Nycolaas gaat in op de impact van de keuze voor een meerkernige stad in de Omgevingsvisie Amsterdam 2050. Was bijvoorbeeld de toename van de woningvoorraad tot nu toe haast een bijproduct, nu moet Nieuw West verdichtingsruimte bieden voor de stedelijke opgave. ‘Een nieuwe stedelijke laag toevoegen’ is de formule, en verblijfskwaliteit is een sleutelbegrip. Want Nycolaas constateert als ‘persoonlijke gedachte’ - voor mij herkenbaar - dat veel openbare ruimtes in de tuinsteden anonieme routes zijn en geen plekken met een publieke betekenis. 

Nu nog de geschiedenis van de bewonersinbreng

SuperWest biedt de lezer interessante essays, helder geformuleerd en goed op elkaar afgestemd. Wat leren we voor fase 3, de vernieuwing van de Roëllbuurten en de Wildemanbuurt? Als goede feeën aan de wieg van nieuw leven strooien de auteurs hun wensen uit: van aanleg van de oost-west-metrolijn tot aandacht voor het Osdorpplein op ooghoogte, en alles daar tussenin. Alles….nou ja, bijna: geen wensen voor de zeggenschap van bewoners. Mijn wens: schrijf alsnog de geschiedenis van de bewonersinbreng en trek daaruit de lessen. Invloed uitoefenen op je eigen leefomgeving wordt er voor bewoners niet makkelijker op nu de ambities van de Omgevingsvisie zo dicht in de buurt komen. 

Vanaf 30 juni in het Van Eesteren Museum: SuperWest. Stedelijke vernieuwing in de Westelijke Tuinsteden