Werk aan de Werf

De publicatie ‘Werk aan de Werf, Laboratorium NDSM-werf, Koers 2014-2025’ is volgens de achterflap een toekomstvisie op de NDSM-werf. Maar de term 'toekomstvisie' zet de argeloze lezer wel op het verkeerde been. Het is meer een werkdocument, grotendeels een weerslag van interne discussies van degenen die hun ziel en zaligheid hebben verbonden aan wat het NDSM-terrein nu is. En dat aangevuld met enkele essays.
De eindredactie heeft bovendien onvoldoende haar best gedaan de materie voor niet-ingewijden te ontsluiten. Het boekje bestaat uit een verzameling brokstukken, even ongepolijst als het terrein zelf. Typerend is dat auteurs van essays niet worden geïntroduceerd zodat onduidelijk blijft vanuit welke deskundigheid of betrokkenheid zij hun duit in het zakje mogen doen. Veel wordt bekend verondersteld, waardoor de geïnteresseerde buitenstaander zich inderdaad snel buitengesloten kan voelen. Dat is jammer.
Duidelijk wordt in ieder geval dat de huidige NDSM-community zich zorgen maakt. De afgelopen tien jaar heeft de werf zich dankzij hen ontwikkeld tot een van de belangrijkste culturele hotspots van Amsterdam, met vele kunstenaars, galeries, een breed palet aan evenementen en festivals, werkplekken en horeca. Tot dusver zonder zijn ruige karakter te verliezen. Maar blijft dat zo?
Het terrein zit aan de vooravond van een nieuwe fase, waarin er mensen gaan wonen, andere bedrijvigheid neerstrijkt en de ziel van de plek wellicht gevaar loopt. De huidige gebruikers hebben in deze publicatie negen ijkpunten geformuleerd waaraan volgens hen nieuwe ontwikkelingen moeten worden getoetst. De rode draad: ‘Als iets af is, dan wordt het saai'. "Wij geloven in zoeken en uitzoeken, in dingen bedenken en ze meteen ook zelf maken, in proberen en mislukken, in opnieuw proberen en beter mislukken. De werf is namelijk nooit af, ze verandert onder onze handen. Waar gewerkt wordt is letterlijk en figuurlijk rumoer."
Er mag geen overheersende invulling komen die alle anderen overvleugelt, waarschuwt Anne Marie Hoogland, directeur van de Stichting NDSM-werf in haar bijdrage over de programmering van het terrein.
NDSM staat voor authenticiteit, creativiteit, innovatie en rauwheid, zegt Jan Rutten in zijn uitstekende essay Omgekeerde Wereld. Bij hem geen twijfel dat de andere - formele - wereld fors zijn stempel gaat drukken op de verdere ontwikkeling van het terrein, zeker nu woningbouw op het westelijk deel aanstaande is. Hij vraagt zich hardop af of de huidige ideeën van de gebruikers politiek, markttechnisch en financieel haalbaar zijn. Rutten pleit voor een blik naar buiten: probeer die dingen naar het terrein te krijgen die passen bij het gebied én die toegevoegde waarde hebben - ook in economische zin - voor de stad. Hij doet een aantal suggesties: meer focus op duurzaamheidstechnologie, de maaksector, creatieve industrie. En vooral ook meer 'lage cultuur' op het terrein - zoals de huidige vlooienmarkt - want anders wordt de verbinding met de bevolking van Noord nooit gelegd. De geplande woningbouw is volgens Rutten zowel een bedreiging als een kans. Hij stelt voor hier volledig voor zelfbouw en co-creatie te kiezen.