Euro Islam Architectuur

Nu er miljoenen islamitische gelovigen in Europa wonen is de vraag hoe hun religie zich, buiten de cultuur en de samenleving van de moederlanden, verder zal ontwikkelen actueel. Sluiten zij zich op in heimwee of trots en worden moskeeën allochtone mini-samenlevingen, die zich afzetten tegen de westerse dominante cultuur? Of ontstaat er een Europese islam, waarin afkomst en huidige woonplek zich verzoenen?
De Duitse kunsthistoricus en journalist Christian Welzbacher (1970) is overtuigd van het laatste. Aan de hand van de architectuur van nieuwe moskeeën die in Europa staan gepland of al zijn gerealiseerd betoogt hij dat de Euro Islam een feit is. Een geloofsgemeente drukt zich immers uit in zo’n gebouw. Daarvoor moet de schrijver zich wel in de nodige bochten wringen, want veel voorbeelden zijn er niet. Hij zou het zichzelf gemakkelijker hebben gemaakt door aan te geven dat er nog een lange weg is te gaan en dat veel bouwgroepen en zelfs ingehuurde westerse architecten vooralsnog de voorkeur geven aan de bekende koepel met minaretten.
Welzbacher is zich ervan bewust dat de bouw van moskeeën gevoelig ligt en pleit daarom voor een ‘zakelijke analyse’ van de sociale en politieke implicaties, maar lijkt daarmee te bedoelen dat we moeten geloven in een goede afloop. Dat doen we graag, maar een moskee realiseren is een enorm project en niet zelden krijgen de initiatiefnemers steun uit het buitenland. Turkije heeft er zelfs een overheidsdienst voor en rijke prinsen uit Dubai geven niet alleen geld, maar bieden tegelijk bestuurders aan voor een moskee. Dat ondervonden bijvoorbeeld de Marokkaanse initiatiefnemers van de grote Essalam-moskee in Rotterdam. En met de nieuwe bestuurders kwamen behoudende wahabieten aan de macht.
Wat er in de moskee daadwerkelijk gebeurt is een kwestie die niet goed wordt uitgewerkt in dit boek. Het blijft bij een vermelding van externe pogingen tot beïnvloeding van het religieuze onderricht. Of van een overheidsrestrictie op buitenlandse financiering. Maar Welzbacher heeft ondertussen wel een bruikbaar en kort overzicht van de moskeearchitectuur in Europa geschreven. Dat de Turkse minister-president Erdogan een megamoskee wil bouwen met de hoogste minaretten van de wereld is zeer recent nieuws, en staat dus niet in dit boek. 30.000 gelovigen moeten er een plek kunnen vinden. Het ontwerp is gebaseerd op de Sultan Achmedmoskee, die in het Europese deel van Istanbul staat. Het ontwerp daarvan dateert van… vierhonderd jaar geleden, toen de Ottomanen voor de poorten van Wenen stonden.