Levend Landschap

Zeker in een overvol land als het onze, is de druk op de ruimte langzamerhand zo groot geworden dat je tegenstrijdige belangen en visies nog maar nauwelijks via de bestaande procedures kunt verzoenen. Gelukkig staat het denken niet stil. Teerds en Van der Zwart (beiden architect, TU Delft) komen in dit ‘Manifest voor stad en land’ met een gedurfde en originele invalshoek: het landschap moeten we gewoon beschouwen als cultuur, net als de stad! Daarmee zijn tegenstellingen als verdroging versus vernatting (Hedwigepolder!), groei en krimp van steden of infrastructuur versus natuurgebied weliswaar niet opgelost, maar door landschap als cultuur én als publiek domein te beschouwen kan het ruimtelijk debat aan reikwijdte en effectiviteit winnen.

In feite accepteren Teerds en Van der Zwart dat de stad het landschap de facto al heeft ingelijfd. Daarom zouden we het groene ommeland niet langer als tegenpool moeten zien, maar als onderdeel van het stedelijk weefsel. De centrumloze, zich almaar uitbreidende ‘nevelstad’ van nu zou zonder dit inzicht het landschap fragmenteren en tot verweesde restruimte degraderen. Een voorbeeld: iedere dag houden vijf Hollandse boeren het voor gezien. Wijzig je de grondfunctie van een agrarische naar een woonbestemming, dan leidt dit tot een enorme waardevermeerdering. Een gegeven waar geen projectontwikkelaar omheen kan.

Maar wat betekent de voortschrijdende en vaak uitwisselbare urbanisatie voor het historische Nederlandse polderlandschap?
Het landschap, zo stelt dit manifest, verbeeldt onze geschiedenis en mag eigenlijk niet worden weggegeven aan de hoogste bieder. Maar wat dan? Door een zorgvuldig ‘zoekontwerp’ voor een specifieke locatie te maken worden de ruimtelijke gevolgen van ingrepen zichtbaar en daarmeer toegankelijk voor debat. De auteurs illustreren dit met uitgebreid beeldmateriaal, maar ook met een aantal casestudies, die overigens uit het buitenland komen. Het inspireert tot nadenken. Welke locaties dienen zich aan? Zijn dat de al ‘beschadigde’ plekken? Landschapsarchitect Peter Latz laat zich in een interview in dit boek ontvallen dat hij bezig is een vuilnisbelt om te toveren tot publiek park!
‘Levend landschap’ besluit met een tiental stellingen die duidelijk maken dat aan de TU Delft niet alleen wordt getekend, maar ook nagedacht. De maatschappelijke betrokkenheid van deze architecten doet zeer prettig aan.