Regio's in verandering

Het lezen van boeken in de serie ‘Design and Politics’ is als het bezoeken van een ééndaags congres. Een serie welbespraakte ingewijden behandelt in hoog tempo een fascinerend onderwerp, maar na de derde spreker begin je wat moe te worden van de sweeping statements. Gelukkig biedt een boek de mogelijkheid om er later nog eens rustig voor te gaan zitten. Dan blijkt dat er tussen nauwelijks onderbouwde opmerkingen, waarmee je een half ingedutte zaal nog wel imponeert, ook veel zinvols staat. Het onderwerp ‘de regio’ is trouwens te belangrijk om wegens vermoeidheid te laten liggen.
Zeker nu de nationale overheid zich wat de ruimtelijke ordening beperkt tot hoofdlijnen, is de vraag wie nieuwe ontwikkelingen op gang brengt, financiert, ontwerpt en ten einde voert, en met welke democratische legitimatie, nadrukkelijk aan de orde. Voor de auteurs van dit boek lijkt het een uitgemaakte zaak: regio’s (en dus niet gemeenten of provincies) vormen het juiste schaalniveau om te profiteren van kansen en in te spelen op veranderingen in een globale economie. Kijk bijvoorbeeld naar Brainport Eindhoven.
Zoals we gewend zijn van eerdere uitgaven in deze serie wordt ook dit boek zorgvuldig opgebouwd. In het eerste deel lezen we over een planologisch onderzoek waarin wordt vastgesteld dat het ontwerpbegrip ‘functionaliteit’ zijn langste tijd heeft gehad. Een rivier is niet meer zuiver en alleen een transportmogelijkheid, maar ook een recreatieplek, een visuele traktatie, een gelegenheid voor sport of een ideale plek voor dure villa’s. De begrippen ‘gebiedskwaliteit’ en ‘omgevingsplanning’ dienen zich voorzichtig aan als vervanging.
In deel twee worden stedelijke regio’s rond de Randstad geanalyseerd, met veel aandacht voor verstedelijking en mobiliteit. In het derde en laatste deel worden alle opmerkingen nog eens besproken door een panel deskundigen. Een paar struikelblokken passeren de revue. Hoe leer je bijvoorbeeld jonge mensen op een universiteit om te gaan met de finesses en sociale complexiteit van een hedendaags ruimtelijk ontwerpproces? En hoe krijg je de diverse overheden zo ver ruimte te bieden aan nieuwe partners als wetenschappers, kunstenaars, omwonenden of recreanten? En met welke instrumenten kunnen ze dan werken? En dan zijn er nog de soms sterk uiteenlopende belangen van buurgemeenten. Niet altijd is ‘de regio’ het meest vanzelfsprekende samenwerkingsmodel.
De foto’s van Hans van der Meer geven een deprimerend beeld van winkelstraten, zoals we die ‘in de provincie’ kunnen aantreffen. Was dat nodig?