De Amsterdamse School, verbeelde idealen

Sinds 2001 zet Museum Het Schip zich vanuit het Spaarndammerplantsoen in voor een herwaardering van de architectuur en de vormgeving van de Amsterdamse School. De ambitie is niet minder om van de bouwwerken van deze lichting architecten een toeristische topattractie te maken. Michel de Klerk als de Hollandse Gaudi.
Oprichtster en directrice Alice Roegholt zette onlangs de volgende stap met de uitgifte van een fraai geïllustreerd naslagwerk. ‘De Amsterdamse School, verbeelde idealen’ toont nog eens aan hoezeer de hoofdstad in het interbellum verrijkt werd door de inzet van De Klerk cum suis. Wie een beetje om zich heenkijkt ziet overal voorbeelden. Bekende, zoals het Tuschinski-theater en het Scheepvaarthuis, of minder bekende, zoals de meer dan 250 bruggen die Piet Kramer tussen 1910 en 1050 ontwierp. In het boek worden ook tal van monumenten uit deze periode elders in Nederland besproken.
De beweging telde niet alleen architecten, maar ook vormgevers, interieurarchitecten, glaskunstenaars, meubelontwerpers etc. De sculpturale uitgangspunten zijn onmiskenbaar en staan niet zo heel ver af van de Franse Art Nouveau van rond 1900. Niet zelden waren de wat soberder Hollandse multitalenten tegelijk sociaal geïnspireerde kunstenaars, die met hun ontwerpen wilden bijdragen aan een nieuwe wereld. Eenvoudige arbeiders moesten kunnen delen in het schone op aarde. Overigens klaagden de eerste bewoners wel over de benauwde binnenruimtes en vooral de kleine ramen, een typisch stijlkenmerk. De luxueuzer uitgevoerde villa’s die elders in Nederland als Gesamtkunstwerk ontstonden zijn inmiddels natuurlijk onbetaalbaar.
Het lijvige boek bevat zeer veel beeldmateriaal. Daardoor is de beschreven ontwikkeling naar een wat zakelijker (‘Laat Amsterdamse School’) bouwstijl ook goed te zien, met fraaie foto’s uit Betondorp. Het geschreven commentaar is kort, deskundig en ter zake. Het laat zien hoe de ontwerpers streefden naar wat je tegenwoordig een ‘totaalconcept’ zou noemen. Van een bioscoop tot een urinoir, het was herkenbaar en tot in de kleinste details uitgedacht. De ambachtelijke smeedkunst en het dito metselwerk zouden vandaag de dag ondenkbaar zijn. Na 1945 verschoof de aandacht bij het ontwerpen en bouwen naar veel , snel en gemakkelijk.