Michel de Klerk - Architect en kunstenaar 

Wat een prachtige uitgave van Museum Het Schip over Michel de Klerk! De omslag, de afgeronde hoeken en zware kwaliteit papier, de fraaie weergave van ontwerptekeningen, de kleurige pagina’s met citaten en zeker ook de oogstrelende selectie uit bestaande foto‘s – alles lijkt er op gericht om met de vormgeving van het boek eer te bewijzen aan de vormvaardigheid van De Klerk: form follows subject.

“Michel de Klerk is een van de grootste architecten die de wereld gekend heeft”, is de openingszin van de Inleiding. Dat roept even het beeld op dat De Klerk een boek lang op een voetstuk wordt geplaatst, maar - al zou dat wat mij betreft terecht zijn - dat is niet het geval. De schrijvers, die aan de wieg stonden van Museum Het Schip, kozen voor een informatieve toon om de lezer mee te nemen in de levensloop en ontwerpactiviteiten van De Klerk. Uitingen van bewondering zijn er des te meer in citaten van zijn tijdgenoten.

Op zijn veertiende werd hij gescout door Eduard Cuypers, een architect die open stond voor verschillende architectuurstromingen. Diens ontwerpbureau, de kraamkamer van de Amsterdamse School, vormde een stimulans voor De Klerk om uiteenlopende invloeden in zich op te nemen, van Scandinavische tot Indonesische. Architect Ingwersen vond, met die typisch vooroorlogse manier van formuleren, dat zijn ontwerpen "meer met de gloed van het Oosten waren omstraald, dan gehuld in de nevel van het Westen.

Op vele terreinen actief

Centraal in deze publicatie staat de vormgever De Klerk, de volkshuisvester blijft wat op de achtergrond. Het boek geeft ruim aandacht aan de vele terreinen waarop hij actief was: portretteren, landschappen schilderen, decors ontwerpen en meubels, postzegels, affiches, tijdschriftomslagen. Over zijn meubels en interieurs schreef een meubelfabrikant: “Al deze meubelen hadden nieuwe, tot nu toe niet geziene vormen”.

Het zwaartepunt van de publicatie ligt bij De Klerks grote bouwblokken: het Hillehuis, het Scheepvaarthuis, de twee aan het Spaarndammerplantsoen, Het Schip, De Dageraad en de Vrijheidslaan. De stijlkenmerken van deze gebouwen inspireerden architecten en opdrachtgevers in het hele land; een hoofdstuk daarover zou goed hebben gepast in dit boek. Merkwaardig is dat De Klerk in het slothoofdstuk het stempel krijgt van “bouwmeester van de romantische architectuur”. De eenheid in de gevels van zijn bouwblokken, het sculpturale gebruik van bakstenen en de organische vormen maken allesbehalve een landelijke en historiserende indruk.
In de bouwblokken van De Klerk, schreef architectuurcriticus J. J. Vriend in 1935, "schijnen de verschillende materialen tot kleuren geworden te zijn op het palet van een schilder of als klei in de hand van een beeldhouwer". In dit boek van Heijdra en Roegholt komen de architect en de kunstenaar Michel de Klerk stralend voor het voetlicht. Tot en met 1 september 2024 is daar ook een tentoonstelling over De Klerk.