Waar liggen de nieuwe woonwijken van Amsterdam? Welke gebieden worden dadelijk vol gezet met glimmende ‘bedrijfsdozen’? De antwoorden op deze vragen zijn te vinden in het ontwerp structuurplan van Amsterdam dat eind maart door het college van B&W is goedgekeurd. Deze maand gaat de ruimtelijke visie de officiële inspraak in. Maar aan de hoofdlijnen zal weinig meer veranderen. Amsterdam kiest met de nota voor wonen en werken in hoge dichtheden. Gemengde woonwerkmilieus die goed per openbaar vervoer zijn ontsloten moeten de uitwaaiering van de stad in het landelijk gebied tegengaan.

Stad in het nauw

Tot 2010 staat in het structuurplan alles in het teken van de herstructurering van de naoorlogse wijken. Galerij- en portiekflats in Noord, Zuidoost en West gaan tegen de vlakte. Nieuwe eensgezinswoningen en koopappartementen moeten nieuwe bewonersgroepen naar de wijken halen. Langs het IJ ontstaat een lint van eilanden met een mix van woningen en kantoren. De Zuidas, het Arenagebied en het Wetenschap en Technologie Centrum Watergraafsmeer groeien uit tot stedelijke centra. Voor bedrijven komt er extra ruimte in Teleport, de Lutkemeer- en Riekerpolder, Amstel III en langs de A10-West.

Voor de periode na 2010 mikt de stad vooral op de transformatie van gebieden die goed per openbaar vervoer zijn te bereiken. Als IJburg klaar is, kan Amsterdam namelijk niet meer uitbreiden. Aan alle kanten is de stad omringd met ecologische zones en polders voor het bergen van overtollig water. Concreet worden in het rapport de noordelijke IJ-oevers en de Overamstel- plus Nieuwe Meerzone als ontwikkelingslocaties genoemd. Om die plekken beter te ontsluiten, moet er ook flink in infrastructuur worden geïnvesteerd. Prioriteit hebben het sluiten van de kleine metroring, de aanleg en doortrekking van de Noord/zuidlijn naar Schiphol en Zaanstad en de aanleg van de Westrandweg. Het is dan ook vooral het groen in de stadsranden en tussengebieden, dat de komende jaren onder druk komt te staan.

Dikke lijnen en rode vlekken

Het overgrote deel van de plannen uit het structuurplan valt ook op de Nieuwe Kaart van Nederland te bewonderen. Deze geactualiseerde inventarisatie van ruimtelijke plannen werd begin maart op internet gelanceerd. Wie de postcode van zijn straat intoetst, krijgt een gedetailleerde blik op de toekomst voorgeschoteld. Zo zien bewoners van de grachtengordel en stadsdelen binnen de ring dat ze rustig kunnen gaan slapen. Op enkele rode en paarse vlekjes na oogt de Nieuwe Kaart opvallend rustig. In Noord, West en Zuidoost is dat volkomen anders. Grote delen van deze gebieden gaan schuil onder een dikke arcering die duidt op herstructurering. Ook de grote infrastructuurprojecten zijn duidelijk herkenbaar. De Westrandweg, IJtram en metrolijn bij de Isolatorweg trekken grote dikke lijnen over de kaarten. Met hun grote rode en groene vlakken zijn tenslotte de Zuidas, het Science Park Watergraafsmeer en natuurlijk IJburg overduidelijk de grote projecten van dit decennium.

Laag op laag

Het aardige van deze digitale versie van de Nieuwe Kaart is dat achter alle gekleurde velden de bijbehorende projectbeschrijvingen zijn gehangen. Met één druk op de muis wordt daardoor duidelijk hoeveel woningen of vierkante meter kantoorvloer er in een gebied moeten komen. Nog interessanter is de mogelijkheid om verschillende kaartlagen over elkaar heen te leggen. In één oogopslag wordt zichtbaar waar de gemeentelijke ambities wringen met de belangen van andere partijen. Hoe zwaar liggen de Amsterdamse plannen bij de provincie, waterschappen en rijksoverheid op de maag?

Tussen de provinciale bestuurders en hun collega’s in Amsterdam lijkt alles pais en vree. Op de kaart zijn nauwelijks plaatsen aan te wijzen waarvan de bestemmingen wijd uiteenlopen. Ook met de plannenmakers in Den Haag blijft een harde confrontatie uit. Als er al botsingen zijn, blijven die beperkt tot Hoofddorp en Kudelstaart. De Stelling van Amsterdam is er als Belvédère-zone in conflict met nieuwe kantoor- en kassengebieden. Opvallend zijn nog wel de tegenstrijdigheden in de rijksplannen zelf. Zo zijn verschillende groene plekken opgenomen in de bundelingsgebieden voor verstedelijking uit VROM’s Vijfde Nota. Ook doorkruist de Zuiderzeespoorlijn van het ministerie van Verkeer en Waterstaat de Belvédère-zone Vecht en Plassengebied van de collega’s op OCW.

Bedrijfshallen of natte natuur?

Kaart 01: paars = bestemming bedrijfsterreinen. De gemeente wil in 2005 de Lutkemeer (boven Lijnden) gaan bebouwen.	Kaart 02: lichtblauw = bestemming water tbv waterzuivering en bergen overtollig regenwater.	Kaart 03: bestemmingen gemeente en waterschappen over elkaar geprojecteerd
Het blijken vooral de waterschappen die de Amsterdamse ambities tarten, bijvoorbeeld in de Lutkemeerpolder bij Lijnden. De hoofdstad wil het gebied tot bedrijventerrein ombouwen (paarse gebieden in kaart 1), terwijl de waterschappen pleiten voor het bergen van overtollig regenwater en ‘natte’ natuur (blauw in kaart 2). Leon de Laat, projectleider van het structuurplan en werkzaam bij de dienst Ruimtelijke Ordening van Amsterdam, erkent de conflicten. “Aanvankelijk wilden we de hele Lutkemeerpolder voor bedrijven bestemmen. Maar nu is afgesproken dat die meer naar het oosten verschuiven. In het westen komt een ecologische verbindingszone met moerassen.” Zie de Nieuwe kaart van Nederland (http://www.nieuwekaart.nl)

Uiteindelijk zijn het vooral de waterschappen, die de Amsterdamse ambities tarten. Zo wordt een deel van Noord en het Zeeburgereiland als uitloopgebied voor waterberging beschouwd. Ook in de Lutkemeerpolder staan de partijen tegenover elkaar. De hoofdstad wil het gebied tot bedrijventerrein ombouwen, terwijl de waterschappen pleiten voor het bergen van overtollig regenwater en ‘natte’ natuur. Leon de Laat, projectleider van het structuurplan en werkzaam bij de dienst Ruimtelijke Ordening van Amsterdam, erkent de conflicten. “Aanvankelijk wilden we de hele Lutkemeerpolder voor bedrijven bestemmen. Maar nu is afgesproken dat die meer naar het oosten verschuiven. In het westen komt een ecologische verbindingszone met moerassen.” Voor de vernieuwingsplannen in Noord en het Zeeburgereiland ziet hij weinig problemen. “In het structuurplan wijzen we voor het bergen van water vooral op het Waterland. Maar in de vernieuwingsplannen voor Noord zou je bijvoorbeeld ook iets met de ringvaart rond de Buikslotermeerpolder kunnen doen. Het stadsdeel is daar aan zet.”