De kaderleden van ANGSAW zien er allerminst uit als geharde activisten. Op de zoveelste thema-avond van de vereniging, deze keer rond de vraag ‘Hoe groen is Amsterdam-Noord?’, gaat het gemoedelijk toe. Maar vergis je niet: deze vriendelijke mensen, meest 50-plussers, vormen een bewonersgroep om rekening mee te houden. Al elf jaar lang volgen ze de vele plannen in hun stadsdeel op de voet; het zijn onvermoeibare insprekers en indieners van raadsadressen en hun invloed doet zich de laatste jaren steeds meer gelden.
Het ontstaan van ANGSAW had een duidelijke aanleiding, vertelt voorzitter Harry van den Berg voorafgaand aan de bijeenkomst aan de Meeuwenlaan. Toen in de jaren tachtig het doek viel over de scheepsbouw op de noordelijke IJ-oevers, liet het stadsdeel zijn blik vallen op het enorme NDSM-terrein dat vrijkwam. Tot veler tevredenheid, ook van Van den Berg, werd besloten dat de locatie zich goed leende voor een gemengde functie van wonen en werken. Want het verlies van de werven had één groot voordeel: eindelijk zou Noord worden verlost worden van die industriewand die het stadsdeel afsloot van het IJ en de rest van de stad. Maar na verloop van tijd leek die beoogde woonfunctie van het NDSM-terrein volgens Van den Berg slachtoffer te worden van een koehandel waarin de Houthavens een woonbestemming zouden krijgen en de voormalige NDSM-werf een bedrijventerrein zou blijven. “Dat was voor mensen hier aanleiding om te zeggen dat ruimtelijke ordening geen uitvloeisel mag zijn van visieloze compromissen tussen wethouders”, aldus Van den Berg.
ANGSAW begon als actiegroep, maar zocht direct het debat. Al snel organiseerde ze een symposium met stedenbouwkundigen over de IJ-oevers in het algemeen. En het organiseren van themabijeenkomsten doet de vereniging nog steeds.
In het begin was de verhouding met het stadsdeelbestuur absoluut niet goed. ANGSAW werd gezien als een stel betweters. De naam Amsterdam Noord Groene Stad aan het Water geeft goed weer waar de vereniging voor staat, zegt Van den Berg. “We willen de kwaliteit van het groen houden, maar we zijn absoluut niet tegen een stedelijke ontwikkeling. We willen niet bekend staan als mensen die Noord willen laten zoals het is. We streven naar aansluiting met het water en de rest van de stad. Daarnaast willen we de discussie aangaan, de meningsvorming bevorderen.”
De aanleiding voor de oprichting, de Noordelijke IJ-oever, vormt nog steeds een grote kluif voor ANGSAW. De vereniging betreurt het dat het masterplan voor het gebied niet is vastgesteld. “Het dient nu slechts als referentiekader. Volgend jaar zijn er opnieuw verkiezingen en een nieuw bestuur hoeft zich er niets van aan te trekken”, aldus Van den Berg. Nu al ziet ANGSAW gaten vallen in het plan dat ze aanvankelijk met volle overgave omarmde. Mede onder druk van Shell komt er geen aaneengesloten groene oever. Terwijl Shell volgens ANGSAW helemaal geen permanente laad- en loskade nodig heeft en een ander bedrijf zou kunnen volstaan met een laad- en losarm over de oever heen.

Pessimisme doorbreken

ANGSAW is erin geslaagd de als zwartkijkers bekend staande bewoners van Noord te betrekken bij de vele bouwplannen in het stadsdeel, meent Van den Berg. Bij de vernieuwing van De Banne-Zuid verschenen er grote spandoeken op flats tegen de sloop van elke woning. Die vernieuwingsoperatie werd volgens Van den Berg verschrikkelijk slecht aangepakt, met het beloven van inspraak om een half jaar later met een plan te komen waarin die inspraak niet was terug te vinden. ANGSAW is met de bewoners gaan zoeken naar alternatieven en slaagde erin het pessimisme te doorbreken, terwijl het alternatief ook in veel sloop voorzag. “Dan zie je opeens bewoners zelf ook oog krijgen voor de noodzaak van stedelijke vernieuwing en sloop accepteren als er tegelijkertijd maar garanties zijn voor aanvaardbare herhuisvesting. Jammer genoeg is het niet gelukt ons plan door te zetten.”
In die tijd, het was een half jaar voor de laatste deelraadverkiezingen, kreeg hij van bewoners te horen dat ANGSAW het bij de verkiezingen goed zou doen als partij. Maar die optie is al bij de oprichting statutair uitgesloten. ANGSAW wil een bruggenbouwer tussen de politiek en de bevolking zijn, zegt Van den Berg. Vooral in Noord, waar grote aversie is tegen de politiek, bestaat daar behoefte aan. ANGSAW zelf telt leden uit linkse partijen, maar ook uit D66 en VVD. Oprichters Van den Berg en oud-secretaris Roel Poppe waren ooit afdelingsvoorziters van respectievelijk GroenLinks en de PvdA in Noord.
De ANGSAW-voorzitter, als socioloog verbonden aan de Vrije Universiteit, zag al voor de opkomst van de leefbaarheidspartijen en Pim Fortuyn het politieke klimaat schuiven in Noord. Stedenbouwkundige plannen hebben daar volgens hem aan bijgedragen, door de geringe echte aandacht voor leefbaarheid en doordat ze van boven worden opgelegd.
De strijd van ANGSAW bleef voor een groot deel een gevecht tegen ‘visieloze compromissen’ bij de inrichting van Noord. Soms stuit ze daarbij op grote ongerijmdheden. Zo was het Roel Poppe die in 2002 ontdekte dat de bouwplannen voor de nieuwe woonwijk De Bongerd er in een glossy brochure van de ontwikkelaar behoorlijk anders uitzagen dan in de plannen die de deelraad had goedgekeurd. Terwijl in dat goedgekeurde bouwplan al veel van de oorspronkelijke opzet was gesneuveld. De ontdekking was het begin van de val van toenmalig stadsdeelvoorzitster Marijke van Schendelen. “Je kunt je afvragen of een deelraadslid die afwijking niet had moeten constateren; maar goed, wij deden het.”

ANGSAW wil een bruggenbouwer tussen de politiek en de bevolking zijn

Een andere “stompzinnige afspraak” is volgens ANGSAW het erfpachtconvenant tussen gemeente en corporaties waardoor het voor de woningbouwverenigingen financieel aantrekkelijker is te verdichten in groene zones rondom herstructureringswijken in plaats van in de wijken zelf. Dit zorgt ervoor dat er aan de rand van die wijken ten koste van het groen hoogbouw verrijst, terwijl in de wijken zelf juist wordt verdund. Dit leidt ertoe dat herstructureringswijken “lelijke kommen” worden, door hoogbouw afgesneden van het restje groen dat overblijft. Van den Berg: “En dan hebben ze het in al die plannen over leefbaarheid.” ANGSAW heeft hierover een raadsadres geschreven en is zeer teleurgesteld dat de Amsterdamse gemeenteraad het niet heeft opgepakt. “Er wordt veel geklaagd over het niveau van de stadsdeelpolitiek, maar dat van de gemeenteraad is niet veel hoger.”
Maar ANGSAW heeft ook successen geboekt. Volgens Van den Berg heeft de vereniging er aan bijgedragen dat de IJ-oever ook een woonbestemming kreeg. Ook fungeerde ze als smeermiddel bij de plannen om het Filmmuseum naar Noord te halen. Van den Berg: “Daar werd natuurlijk al over gepraat. Maar ik denk dat het goed was dat het Filmmuseum op een discussieavond van ons over cultuur op de IJ-oever kon merken dat bewoners van de nabijgelegen Van der Pekbuurt enthousiast waren.” ANGSAW ijverde voor de aanstelling van de acquisiteur die voor de IJ-oevers culturele instellingen probeert binnen te halen. Een eigen poging om een Karel Appelmuseum in Noord te krijgen, strandde helaas. Maar nu is de vereniging bezig met ‘iets’ rondom dichter/beeldend kunstenaar Lucebert. “Maar dat is nog pril.”
“Ook de spreker van vanavond, stadsdeelecoloog Fred Haaijen, heeft zijn aanstelling deels aan ANGSAW te danken”, zegt de voorzitter. “Het idee van een stadsecoloog is twee jaar geleden op een groenconferentie door ons gepropageerd. Vanavond vertelt Haaijen wat hij in zijn eerste jaar in functie zoal heeft gedaan.”
Van den Berg heeft eens rondgekeken in Amsterdam, maar is geen met ANGSAW vergelijkbare club tegengekomen. Meestal zijn het toch actiegroepen rond één enkel thema of project, of tegen één plan. ANGSAW is misschien het best te vergelijken met de discussiefora rond grote projecten, zoals enkele jaren terug in zijn stadsdeel. Maar die zijn vaak van bovenaf opgezet en gaan dan over plannen die al in grote lijnen vaststaan. Van den Berg: “Wij initiëren zelf en doen aan meningsvorming. Daar schort het vaak aan bij inspraakprojecten.”