De skyline van Amsterdam ondergaat een flinke metamorfose als over drie jaar het Pontsteigergebouw wordt opgeleverd. In de ontstaansgeschiedenis van dit 90 meter hoge woongebouw komt een decennium Amsterdamse woningbouwgeschiedenis samen. Na vele jaren planvorming gaat volgende maand dan toch de eerste damwand de grond in. De Houthaven krijgt zijn ‘landmark’.
| Ontwerpstudies: geen olifant op te klein krukje Tussen 2008 en voorjaar 2014 zit er geen schot in het project Pontsteigergebouw. “Maar in die periode hebben we het ontwerp wel regelmatig opgepakt om nieuwe studies te doen”, herinnert architect Arons zich. “We hebben sowieso lang op de vorm zitten puzzelen. Wat we in elk geval wilden vermijden, is dat het een soort olifant zou worden op een veel te klein krukje. Nu is het geheel mooi in evenwicht en sluit het gebouw goed aan op de omgeving. Bovendien is het een heel flexibel gebouw, waarin je eenvoudig met woonoppervlakten kunt schuiven. Kopers kunnen hierdoor de indeling en oppervlakte zelf tot op bepaalde hoogte bepalen.” Volgens een makelaarsanalyse zouden de bovenste en onderste woonlagen van het gebouw de meest gewilde zijn. Arons: “In de lagen van de twee verticale poten hebben we veel minder woningen getekend, maar wel zo dat die naar alle kanten uitzicht op het water hebben. Ook hebben bijna alle woningen een buitenruimte die varieert in afmeting.” Arons en Gelauff tekenen niet alleen voor het ontwerp maar ook voor het vervolg. Ze begeleiden de bouw - met al zijn technische aspecten - tot aan het eind. Arons: “Dat is bijzonder prettig, want daardoor houden we zelf invloed op het eindresultaat. Bovendien werkt dit een stuk efficiënter.” |
Eind 2014 is het dan zover. Na ruim zeven jaar projectontwikkeling wordt de bouwvergunning afgegeven voor het Pontsteigergebouw. Maar wat heeft de bouw aan een zijden draadje gehangen. In 2007 lijkt er nog niets aan de hand. In de vastgoedsector gaat het nog altijd crescendo op het moment dat Arons en Gelauff Architecten het prijswinnende ontwerp voor een nieuwe landmark aan de Zuidelijke IJ-oever indienen. Maar in de jaren erna - een kredietcrisis later - is de opdracht een immer bewegend doel. Woningsamenstelling, doelgroep én opdrachtgever veranderen. Het is eigenlijk een wonder dat het enorme gebouw alsnog wordt gebouwd en dat het imposante uiterlijk waarmee het bureau de prijsvraag won, nog intact is. Maar misschien is juist de oogstrelende aanblik de reden waarom het gebouw er domweg moet komen.
Maar dan wel totaal anders ingevuld: volgens het nu vastgestelde plan komen er in het gebouw driehonderd vrije sector huurwoningen, 66 luxe koopappartementen en 1500 m2 voorzieningen. In 2007 was het plan nog het gebouw te vullen met zo’n 150 luxe (koop)woningen en 2000 m2 voorzieningen, te bouwen door een collectief waarin drie woningbouwcorporaties participeren. Anno 2015 niet meer voor te stellen. Zo laat de ontstaansgeschiedenis van dit ene pand zich lezen als een kleine Amsterdamse woningbouwgeschiedenis.
Ontwerpwedstrijd
Wat ging vooraf? In 2006 wordt in het stedenbouwkundig plan voor de Houthaven ook de bebouwing van de bestaande pontsteiger aan de Tasmanstraat opgenomen. En geen gewone bebouwing. Op het eind van de steiger moet het visitekaartje van de nieuwe wijk komen. Datzelfde jaar wordt de ontwerpopdracht uitgeschreven. Het Amsterdamse bureau Arons en Gelauff krijgt in 2007 de opdracht om een ‘markant gebouw te ontwerpen van hoge architectonische kwaliteit met maximaal 150 woningen en ongeveer 2000 m2 voorzieningen’. In 2009 kan de bouw starten, volgens de planning.
Opdrachtgever/ontwikkelaar is een omvangrijk collectief waarin maar liefst drie corporaties participeren: Principaal/De Key, BB De Dijk van Bouwfonds/Ymere en Delta Forte/Rochdale.
Discussies over de grondprijs en - natuurlijk - de economische crisis gooien roet in het eten. De bouwplannen worden gewijzigd en gewijzigd, terwijl de startdatum telkens opschuift.
Architect Floor Arons: “In eerste instantie zouden er 150 woningen in het gebouw komen. Maar dat was onvoldoende om de grondinvestering te rechtvaardigen. Daarom werd gekozen voor 250 luxe koopwoningen van behoorlijke afmeting.”
Het mag allemaal niet baten. “In 2008 bleek een dergelijke invulling weer niet meer reëel, gezien de economische situatie.”
De risico’s blijven te groot. Daarbij is de financiële positie van de betrokken corporaties sterk verslechterd. Bovendien wordt het steeds minder vanzelfsprekend - om het eufemistisch uit te drukken - dat woningcorporaties in dergelijke ambitieuze projecten met koopwoningen investeren. Het Pontsteigergebouw behoort niet direct tot hun kerntaken.
Pontsteigergebouw behoort niet direct tot hun kerntaken.
Begin 2013 trekken de ontwikkelende partijen definitief de stekker uit het project.
Een jaar later nemen Dura Vermeer en De Nijs het stokje over, in samenwerking met pensioenbelegger Bouwinvest. Het Pontsteigergebouw wordt herontwikkeld tot een complex met vooral huurwoningen.
Projectleider gebiedsontwikkeling Co Stor van de gemeente Amsterdam is uiteindelijk zeer tevreden met deze uitkomst. “De komst van zoveel huurwoningen in de vrije sector en hoogwaardige koopappartementen op zo’n markante plek is niet alleen een aanwinst voor de Houthaven, maar voor de hele stad. Het gebouw zal straks voor iedereen herkenbaar zijn en zal ongetwijfeld een fraaie koosnaam krijgen van de Amsterdammers.”
A little to big amigo?
Het enorme volume van het pand zorgt nogal eens voor discussie. Volgens Stor is het pand niet buiten proportie. “Het gebouw past binnen de contouren van het bestemmingsplan. Maar het is inderdaad een voor Amsterdamse begrippen imposant bouwwerk qua volume en hoogte. De voorzieningen die er komen sluiten straks bovendien mooi aan op de behoefte, wanneer de ontwikkeling van de hele Houthaven afgerond is.”
Arons: “Ja, het is geen bescheiden gebouw. Het wordt een van de grootste en hoogste woongebouwen van de stad. Het dak van het laagbouwdeel is net zo hoog als de hoogste bebouwing op de Silodam. En dat maakt het ook zo uniek. Toch detoneert het niet met de omgeving.”
“Ook qua invulling is het gebouw een aanwinst”, vervolgt Arons. “De combinatie van huur en koop maakt dat de bewonerssamenstelling gemengd wordt. En de Amsterdammers krijgen er bovendien een mooi terras bij aan het water, waar iedereen aan het eind van de middag een drankje kan drinken.” In de 1500 m2 die is bestemd als niet-woonprogramma, is in elk geval een hoogwaardige horecavoorziening opgenomen.
Oplevering eind 2017
Vanaf mei 2014 begon voor het architectenbureau alsnog een race tegen de klok om de bouwaanvraag voor september 2014 af te ronden. Deze haast werd niet in de laatste plaats veroorzaakt door de dreiging van strengere eisen aan de maximale bouwhoogte. In de loop van 2015 gaat namelijk het nieuwe Luchthavenindelingsbesluit (LIB), maar de daarin aangescherpte regels gelden niet voor bestaande gebouwen of gebouwen waarvoor de bouwvergunning is verstrekt. Voor het 90 meter hoge gebouw volstaan technische maatregelen om de veiligheid van het vliegverkeer te waarborgen.
De bouwvergunning is verleend en vanaf februari worden de damwanden geslagen voor de ondergrondse parkeergarage met plaats voor 230 auto’s voor bewoners en vergunninghouders uit de buurt. Verwacht wordt dat de bouw van het complex zelf in juni start. De oplevering is eind 2017 voorzien.
Bouwinvest wordt eigenaar van de driehonderd huurwoningen met een gemiddelde huur van 900 euro per maand (van 75 tot 100 m2). Roel Romer van Bouwinvest noemt het een interessante belegging. Romer: “Het is een prachtig gebouw op een unieke locatie. Iedereen die er woont, heeft een buitenruimte en uitzicht op het water. We hopen zo snel mogelijk een modelwoning klaar te hebben.”
De luxe koopappartementen, waaronder enkele penthouses die bereikbaar zijn met een eigen, inpandige lift, variëren van 100 tot 440 m2. Projectleider Jeroen Koops van ontwikkelcombinatie De Nijs/Dura Vermeer is positief gestemd over de verkoop. “Zoals iedereen weet, trekt de woningmarkt weer aan en dat geldt ook en misschien wel juist voor het hogere segment.”
|
Image
Begin december kondigden Bouwfonds Ontwikkeling en woningcorporatie Ymere aan de ontwikkeling van ruim vierhonderd woningen in de Houthavens te starten. Het gaat om vijf eilanden met 84 sociale huurwoningen en circa 320 koopwoningen. De overeenkomst met de gemeente Amsterdam is getekend. Op Eiland 2 Zuid wordt in het laatste kwartaal van 2015 begonnen met de realisatie van 75 grondgebonden koopwoningen. De achtergevels van deze woningen grenzen aan een gracht. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om vlonders te maken en bootjes aan te meren. Tussen de woningen komt een verdiepte stallingsgarage met daarbovenop een autovrije binnenstraat. De woningen worden in verschillende breedtes, hoogtes en indelingsvarianten aangeboden. Naar verwachting gaan de woningen 2e kwartaal 2015 in verkoop. Op Eiland 1a start begin 2016 de bouw van circa 65 sociale huurappartementen. De drukke Spaarndammerdijk verdwijnt onder de grond. Uiteindelijk zullen in de Houthavens op zeven groene, autoluwe wooneilanden in totaal circa 2500 woningen, ruim zeventig woonboten en voorzieningen zoals scholen, horeca en een zorginstelling worden gerealiseerd. |
Meer informatie