Welke zorgbehoeftige ouderen blijven straks thuis wonen? Ook Eelco Damen, bestuursvoorzitter van Cordaan, weet het niet precies. “Het geldt in ieder geval voor mensen met een lichte zorgvraag. De politieke trend is wel om mensen met een intensieve zorgvraag - die 24/7 complexe zorg nodig hebben - nog een bepaalde bescherming te bieden. Maar dat neemt niet weg dat het om een hele grote transitie gaat. Zorgverleners zullen de condities moeten creëren om mensen thuis allerlei vormen van intensieve zorg te kunnen bieden. Frequent. Van hoge kwaliteit. En met een beroep op moderne technologie.”

En kan dat in reguliere woningen?

“Het verlenen van hoogwaardige zorg stelt hoge eisen aan de woonsituatie. De corporaties zullen het woningaanbod moeten verbeteren om dergelijke zorg daadwerkelijk mogelijk te maken. Ik wil daarover niet negatief zijn. Corporaties hebben afgelopen jaren al veel geïnvesteerd, maar er ligt nog wel een probleem. Amsterdam kent veel portiekwoningen. In veel woningen kunnen geen liften worden gerealiseerd. Keerzijde daarvan is dat wij met onze gebouwen op rozen zitten. We voorzien dan ook een stabiele vraag naar comfortabel, veilig en gelijkvloers wonen.”
Transformatie
Twee jaar geleden al heeft Cordaan voor al zijn - vaak grote - instellingen een nieuw huisvestingsbeleid geformuleerd. Damen: “We kunnen ons geen leegstand permitteren. Of we transformeren de gebouwen tot wooncomplexen waar ouderen kunnen huren. Desgewenst krijgen ze zorg: thuiszorg. Of we introduceren nieuwe combinaties van functies.”
Damen prijst zich gelukkig met Amsterdam. “De druk op de woningmarkt is groot. Veel van onze gebouwen staan op mooie locaties. Als we die gebouwen op een goede manier transformeren, dan kunnen ze eventueel ook geschikt worden gemaakt voor andere doelgroepen. Studenten. Starters. Dan helpen we de Amsterdamse woningmarkt. In het uiterste geval stoten we panden af en mag een ander daar wat mee doen. Maar dat ligt niet zo voor de hand. Corporaties staan momenteel niet te trappelen om panden over te nemen.”

Maatwerk per pand

Voor elke instelling wordt naar de beste oplossing gezocht. “Op een aantal plekken realiseren we zelfstandige woningen; elders maken we kleinschalig groepswonen mogelijk. Of we handhaven het oude concept: een eigen kamer en een groot restaurant waar mensen kunnen eten. We proberen wel altijd meerdere functies bij elkaar te brengen. De Boeg in Amsterdam-West krijgt een andere invulling dan De Die in Amsterdam-Noord. Juist voor dat gebouw hebben we een architect gevonden die op een formidabele manier kleinschalig wonen mogelijk gaat maken.
“Soms schuiven we tussen functies. Cordaan biedt niet alleen ouderenzorg, maar exploiteert ook GGZ-instellingen en voorzieningen voor verstandelijk gehandicapten. Een gebouw voor gehandicaptenzorg kan deels worden omgebouwd voor ouderenzorg. Maar elders kan het juist andersom zijn. Het gaat erom dat we een grote variëteit realiseren en zorgen voor een aanbod dat aansluit op wat mensen nodig hebben en wat mensen willen.”
Als voorbeeld kan dienen de aanpassing van woonzorgcentrum De Gooyer nabij de Dappermarkt. Cordaan huurt dat complex van woonstichting De Key. De Gooyer staat op dit moment in de steigers. “Een paar jaar geleden spraken we met De Key nog over sloop/nieuwbouw. Dat kunnen we vergeten. Nu hebben we een beter plan. Een derde deel van het gebouw wordt geschikt gemaakt voor mensen met een verstandelijke beperking. De rest wordt ingericht voor een nieuwe vorm van ouderenzorg. Die vorm hebben we ontleend aan de zorg voor verstandelijk gehandicapten. De Gooyer biedt straks ruimte aan kleinschalige woongroepen met zes tot acht bewoners. De bewoners hebben allemaal een eigen kamer. En er is een gemeenschappelijke verblijfsruimte annex keuken. We verhuren deze niet-zelfstandige woningen zelf in combinatie met een zorgpakket. Verder komen er in het complex wijkvoorzieningen: een gezondheidscentrum, een zorgwinkel, een praktijk voor fysiotherapie en een welzijnscentrum met buurtrestaurant. Onze thuiszorgteams die in de Dapperbuurt actief zijn, zullen er ook onderdak vinden.
“Maar deze verbouwing heeft mij wel duidelijk gemaakt dat het geen makkelijk traject is. Eerst hebben we de nieuwe ouderenzorg moeten uitdenken. Kleinschalig wonen past bij grote groepen mensen. Vervolgens moest duidelijkheid ontstaan over het investeringsbedrag, want het geld ligt vandaag de dag niet meer voor het oprapen.”

Nieuwe markt

Het gaat volgens Damen steeds om maatwerk. “De transformatie van Verpleeghuis Slotervaart, eigendom van Woonzorg Nederland, pakt weer heel anders uit. Dat verpleeghuis maken we deels geschikt voor geriatrische revalidatie. Het gebouw blijkt daar goed voor te gebruiken. Voor ons is dat een nieuwe markt. Dat doen we in ketensamenwerking met de ziekenhuizen.”
Damen ziet nog een andere trend. “We openen onze gebouwen naar de wijk. We bieden welzijnsorganisaties een plek binnen onze muren en realiseren een vorm van multifunctioneel gebruik. Dat is goed voor ons: zorg en welzijn sluiten op een nieuwe setting beter op elkaar aan. En de binding met de wijk gaat vooruit. Vervolgens kunnen welzijnsorganisaties vastgoed afstoten. Daarover hebben we kortgeleden afspraken gemaakt in Amsterdam West: De Baarsjes en Bos en Lommer.”
Beschikt Cordaan wel over voldoende middelen om al die aanpassingen te betalen?
“Alleen al de komende twee jaar gaat het om een investering van bijna 80 miljoen euro. En dan zijn we nog niet klaar. In de jaren daarna hebben we het al gauw over nog eens 100 tot 150 miljoen euro. Dat doen we gefaseerd. Voor de eerste fase hebben we financiering gevonden. Het is net rond. De Bank Nederlandse Gemeenten, Rabobank en ING hebben vertrouwen in ons huisvestingsbeleid. Dat ging overigens niet vanzelf. Banken kijken heel kritisch naar de veranderingen in de zorgsector. Zij willen wel weten of Cordaan voldoende financieel gezond is.“

Andere oplossingen

De risico’s voor zorginstellingen nemen toe nu de toekomstige vraag ongewisser wordt: “Ook Cordaan kent de toekomst niet. Daar moeten we echt eerlijk over zijn. We zullen voortdurend de vinger aan de pols moeten houden en functies moeten veranderen als het nodig is. Dat is onze veiligheidsklep. Als ouderen onze gebouwen niet zo interessant vinden als we denken, óf corporaties doen het zo goed dat mensen hun huizen niet meer uit willen – dan zullen we andere oplossingen moeten bedenken.”
De transitie in de ouderenzorg gaat gepaard met bezuinigingen op de huishoudelijke hulp. Kosten voor schoonmaken worden straks niet meer vergoed. “Maar die hulp moet wel geboden. We zijn nu in intensief in gesprek met gemeente, corporaties en welzijnsorganisaties over de opbouw van een stedelijke serviceorganisatie voor basale zorg. Met hulp in het huishouden en een boodschappenservice. Corporaties zijn serieus geïnteresseerd in het beter faciliteren van hun huurders, is mijn ervaring. Haast is wel geboden. De nieuwe organisatie moet volgend jaar al van start gaan.”