Met het prijsplafond beschermt het kabinet huishoudens tegen energiearmoede. Goed plan, complex in de uitvoering. Maar dat is nog niets vergeleken met de regeling die ook huishoudens met een collectieve aansluiting financieel wil ondersteunen. De huishoudens die het betreft hebben nog altijd geen definitief uitsluitsel. Het is ook krankzinnig ingewikkeld.
Het kabinet bedacht het 'prijsplafond' om huishoudens die te maken krijgen met torenhoge energiekosten te beschermen. Tot een bepaald verbruik garandeert de overheid een vaste prijs voor gas, warmte en elektriciteit. Voor het gebruik daarboven wordt wel de marktprijs betaald. Energiebedrijven zijn verantwoordelijk voor de uitvoering.
Een slimme oplossing, maar zo'n 700.000 huishoudens met een collectieve aansluiting voor gas, elektra of warmte vallen buiten de boot. Onwenselijk, vond ook de regering. Die ging vervolgens aan de slag met de tijdelijke tegemoetkoming blokaansluitingen (TTB).
Dat heeft men geweten. Vele maanden na de aankondiging zijn begin maart alle details nog steeds niet bekend. Het is krankzinnig ingewikkeld. Enerzijds wil men alleen huishoudens tegemoet komen die te maken hebben met kostenstijging. Tegelijk wil men prikkels tot besparing in stand houden en misbruik voorkomen. De kosten voor de schatkist zijn natuurlijk ook van belang. Minister voor Energie en Klimaat Rob Jetten schat dat de TTB tussen de 700 miljoen en 1 miljard euro gaat kosten, maar dat is sterk afhankelijk van het verloop van de energieprijs door het jaar heen.
Half februari zouden de details van de TTB bekend worden gemaakt. Inmiddels verwacht het kabinet de regeling in april open te stellen.
Nog geen concrete bedragen
Wat weten we al wel? Het gaat om een subsidie voor elektriciteit en gas/warmte die de contracthouder (woningcorporatie, verhuurder of VvE) kan aanvragen bij de Belastingdienst.
Belangrijk verschil met de reguliere prijsplafondregeling is dat de TTB niet afhankelijk is van het individuele energieverbruik, dat wordt immers bij blokaansluitingen vaak niet gemeten. In plaats daarvan wordt gewerkt met een forfaitair bedrag, een vooraf vastgesteld uniform bedrag per wooneenheid en energiesoort, gebaseerd op gemiddelde gegevens voor blokaansluitingen. Omdat de regeling nog niet helemaal is uitgewerkt, zijn de forfaitaire bedragen nog niet definitief. Op 18 januari heeft Jetten al wel de minimale tegemoetkoming voor de eerste en tweede helft van 2023 bekendgemaakt. Een zelfstandige wooneenheid met blokgas/warmte én -elektriciteit lijkt minstens recht te hebben op zo'n 1600 euro, een onzelfstandige op zo'n 670 euro. Daar komt mogelijk nog de misgelopen energiecompensatie bovenop.
Maar dat is niet het hele verhaal. Ten eerste kan er geen subsidie worden aangevraagd als de energietarieven onder het prijsplafond vallen. Klinkt logisch.
| Huishoudens met blokverwarming en een individuele elektriciteitsaansluiting hebben de vergoeding van 2 x 190 euro in november en december 2022 al gekregen. Huishoudens met een blokaansluiting voor elektra niet. Zij kunnen bij het innen van de tegemoetkoming blokaansluiting voor elektra alsnog 380 euro voor een zelfstandige en 160 euro voor een onzelfstandige eenheid krijgen, maar niet ineens: het wordt verrekend in de servicekosten. Wie inmiddels is verhuisd, heeft pech; het bedrag gaat naar degenen die in 2023 op het betreffende adres wonen. Jetten legt in een brief aan de Tweede Kamer uit dat het met name voor VvE's niet uitvoerbaar is om dit bedrag aan voormalige eigenaren uit te betalen. Bij de overdracht van het appartementsrecht vindt verrekening van alle kosten plaats. Vorig jaar schoot Ymere de compensatie voor aan huurders zonder eigen elektriciteitsmeter. Deze huurders hebben dit bedrag dus al ontvangen. |
Bovendien is het niet gezegd dat elke wooneenheid die 1600 of 670 euro ook daadwerkelijk krijgt. Als de energiekosten normaliter volgens een bestaande sleutel worden verdeeld, dan zal dat ook nu het geval zijn. Die verdeelsleutel is conform het huurrecht en heeft als doel om de energiekosten eerlijk te verdelen.
Ten slotte kunnen de bedragen hoger uitvallen als medio 2023 de hoogte van het prijsplafond wordt aangepast aan de actuele marktprijzen.
Gemiddeld verbruik
Contracthouders moeten dus aan het rekenen. Ze moeten voor elke blokaansluiting bepalen hoeveel eenheden er achter zitten. Dat moeten ze uitsplitsen naar gas/warmte en elektra (of allebei). Dan is er ook nog een verschil in gebruik en prijs tussen zelfstandige en onzelfstandige wooneenheden.
Arme woningcorporatie of andere contracthouder. Een meevaller is dan weer dat het kabinet een bedrag voor uitvoeringskosten aan de subsidie kan toevoegen. In de prijsplafondregeling ontvangen energieleveranciers ook een vergoeding voor hun uitvoeringskosten.
Voorschotten
Wat betekent deze regeling - en het uitstel - voor de portemonnee van de betreffende bewoners? Dat verschilt nogal per situatie, zo blijkt uit een rondgang bij woningcorporaties. Sommige corporaties hebben nog oude vaste energiecontracten lopen. Daardoor hebben bijvoorbeeld de huurders met blokaansluitingen van Stadgenoot en Lieven de Key in 2023 helemaal geen last van de prijsexplosie. En dus ook geen recht op TTB.
“Maar bewoners van complexen met blokaansluitingen voor gas en elektra in VvE’s hebben wel last gehad van de sterk gestegen prijzen omdat onze VvE-partij een ander energiecontract heeft”, laat Lieven de Key weten. “De tegemoetkoming gaat onze huurders in de VvE-complexen en in complexen met warmte van Vattenfall zeker helpen, maar dekt niet in alle gevallen alle extra kosten.”
Bij Stadgenoot zijn circa 550 huishoudens collectief aangesloten op stadswarmte. De tarieven zijn gestegen, maar Stadgenoot verhoogt de voorschotten pas later. Dan kunnen ze de TTB meteen meenemen. Desondanks zag Stadgenoot in het laatste kwartaal van vorig jaar een stijging van het aantal huurders dat zich meldt omdat ze in financiële problemen dreigen te komen. Met hen zijn individuele afspraken gemaakt. Inmiddels neemt het aantal meldingen weer af.
Ook de Alliantie heeft gewacht met verhogen van de voorschotten. In hun hele werkgebied (Almere, Amersfoort, Amsterdam en Gooi- en Vechtstreek) hebben zo'n 4.000 huishoudens een blokaansluiting. Als de regeling definitief is, bepaalt de Alliantie hoe verder. De voorschotten zullen zeker stijgen. Wettelijk is slechts eenmaal per jaar een verhoging van de servicekosten en voorschotbedragen toegestaan.
Eindafrekening
Studentenhuisvester DUWO heeft per 1 januari wel de servicekosten verhoogd, gemiddeld met 51 euro per maand. Dit om latere betalingsproblemen te voorkomen.
Toen bekend werd dat het Rijk werkte aan een TTB waren de nieuwe servicekosten al verwerkt in de systemen, vertelt woordvoerder Gijsbert Mul.
Dat is een tijdrovend proces, dat heel precies wordt uitgevoerd om zo dicht mogelijk bij de werkelijke kosten in de buurt te komen. “Aanpassing van de servicekosten is bepaald geen ‘vinkje’ zetten in ons automatiseringssysteem en de compensatiebedragen met één druk op de knop doorvoeren.”
Zo kunnen bij DUWO achter een blokaansluiting zelfstandige of onzelfstandige wooneenheden zitten, maar ook beide typen. Daarnaast zijn er de variabelen gas, elektriciteit en warmte. “We moeten voor heel veel huurders precies nagaan op welk bedrag zij recht hebben, zowel voor elektriciteit als warmte/gas.”
Mul stipt nog aan dat het feit dat de subsidie in het tweede deel van het jaar verschilt van die in het eerste deel, het vaststellen van de voorschotten bemoeilijkt. “Onze tarieven staan voor het gehele jaar vast, dus die worden niet bepaald door de marktprijs.” De hoogte van de subsidie is daar wel van afhankelijk.
| Er zijn naast de TTB nog allerlei andere tegemoetkomingen, blijkt in antwoord op Kamervragen van PvdA en GroenLinks over uitzonderingssituaties. Jetten geeft aan dat er voor mensen met een hoge zorgbehoefte mogelijkheden zijn in de Zorgverzekeringswet, de Wet langdurige zorg en de bijzondere bijstand. Huishoudens met lage en middeninkomens die kampen met relatief hoge energiekosten kunnen tot eind maart een beroep doen op het Tijdelijk Noodfonds Energie - maar deze regeling staat niet voor huurders met collectieve aansluitingen. Ondertussen wordt door het kabinet alweer nagedacht over langetermijnmaatregelen om de energielasten voor huishoudens na 2023 betaalbaar te houden. Eén daarvan is een gerichte huurkorting bij corporaties in woningen met een E-, F- of G-label. Kijk, dat zet echt zoden aan de dijk. Of blijkt dit in de praktijk ook veel ingewikkelder dan het lijkt? |
Gezamenlijke inkoop
Een aantal corporaties koopt elektriciteit en gas in via Aenergie, een inkoopcollectief voor en door woningcorporaties waar ook zorginstellingen en VvE’s aan deelnemen. Hun slogan: wij steken energie in duurzame relaties. Aenergie koopt naar eigen zeggen voor 30 procent van de Nederlandse woningcorporaties energie in, onder meer voor de Alliantie en Eigen Haard.
Pas eind 2022 was de vaste prijs voor 2023 bekend. Die ligt net boven het prijsplafond – belangrijk, want alleen dan geldt de TTB. Henk Heinhuis, manager huuradministratie Eigen Haard: “Of dit tarief gunstig of ongunstig is geweest voor huurders met collectieve energieaansluitingen, kan pas eind dit jaar bepaald worden. Pas dan weten we wat de werkelijke gemiddelde energiekosten bij een variabele energieprijs zouden zijn geweest en hoe de TTB heeft uitgepakt.”
Forse verhoging voorschot
Bij Eigen Haard hebben circa 6.000 huishoudens een blokaansluiting. Niet iedereen valt onder het standaard energiecontract, zoals VvE’s of complexen met blokverwarming vanuit andere energiebronnen, zoals stadsverwarming of WKO-met-bijstoken. De corporatie heeft per 1 januari de voorschotten verhoogd met maximaal 150 procent. Zo kon een voorschot van 80 naar 200 euro gaan. Een enorme verhoging, die Stichting !WOON direct terugzag in het aantal meldingen van bewoners.
Volgens Henk Heinhuis, manager huuradministratie bij Eigen Haard, hebben 1.000 huurders een maatwerkverzoek gedaan tot verlaging van het voorschotbedrag. Voor iedere huurder wordt hier een individuele beoordeling voor gedaan. Zijn ervaring is dat huurders met financiële problemen vaak eerst andere rekeningen laten liggen voordat ze de huur, waaronder de energiekosten, niet meer betalen. Daardoor is niet altijd goed te overzien hoeveel mensen in de problemen komen. In januari was er wel een toename in met name complexen met collectieve warmte.
Nadat op 18 januari de voorlopige bedragen voor de TTB werden bekendgemaakt, heeft Eigen Haard het voorschot voor de komende tien maanden weer verlaagd. Sommige huurders willen voor de zekerheid het voorschot toch weer verhogen. Heinhuis: “Extra werk voor ons, maar het helpt om toekomstige betaalproblemen te voorkomen, dus wij moedigen het aan.”
Of de voorschotten eind dit jaar voldoende zijn om de werkelijke kosten te dekken, is lastig te voorspellen, zelfs als de TTB straks definitief is. Het is afhankelijk van de energieprijzen en de temperatuur, maar ook van het gezamenlijke huurdersgedrag.
Individueel spaarzaam gebruik levert je bij dergelijke systemen helaas niet direct profijt op. Toch gaat het kabinet uit van de door het CBS voorspelde 10 procent besparing die moet komen van gedragsveranderingen en kleine investeringen. Denk aan het niet verwarmen van ongebruikte ruimtes, het verlagen van de thermostaat of het installeren van tochtstrips, radiatorfolie et cetera.
Ingewikkeld
Wie zich een beetje verdiept in de TTB snapt direct waarom de overheid soms kiest voor meer generieke maatregelen, zoals de eenmalige energiecompensatie van 190 euro in november en december. Ja, ook mensen die het niet nodig hebben krijgen dan geld. Maar misschien is dat toch te verkiezen boven deze duizelingwekkend ingewikkelde regeling. ◉
| Alleen blokaansluitingen vanaf één zelfstandige wooneenheid of vier onzelfstandige wooneenheden komen in aanmerking voor subsidie voor elektriciteit. Voor warmte is de ondergrens drie zelfstandige wooneenheden of vier onzelfstandige wooneenheden. |