Net als in andere Amsterdamse vernieuwingsgebieden hapert de sloop-/nieuwbouwmachine in Nieuw-West. Huurders die al jaren op sloop of renovatie wachten, moeten nog meer geduld opbrengen. Vooral in buurten waar al met de vernieuwing was begonnen, groeit het wantrouwen tegen bestuurders en corporaties. “Bewoners geloven niets meer van wat hen wordt beloofd.”
| Door de stagnatie en inhoudelijke veranderingen is de oorspronkelijke einddatum van de vernieuwing inmiddels opgeschoven van 2015 naar 2030. In de afgelopen tien jaar is volgens het Jaarboek Nieuw-West (AFWC) nog maar een derde van de – gigantische - vernieuwingsoperatie uitgevoerd. Globaal achtduizend woningen moeten nog worden gesloopt en drieduizend nog worden opgeknapt. In de nieuwbouw staan nog 13.500 woningen op het programma, als die er al komen. Dat zal voor een deel ook afhangen van de nieuwe prioriteiten die het stadsbestuur voor de stedelijke vernieuwing stelt. Er is niet alleen minder geld voor de hele stad beschikbaar, maar het resterende budget wordt geconcentreerder ingezet in een kleiner aantal buurten. De Wilt is niet bang voor de uitkomsten van deze heroverweging. “Wij waren het stadsdeel waar het meeste geld heenging. Dat zal niet zo snel veranderen. Ik hoop ook dat we door kunnen gaan met de sociaal-economische vernieuwing. Tot twee jaar geleden hadden we voor het programma Koers Nieuw-West tien miljoen euro beschikbaar voor sociaal-economische vernieuwing. Zeker in wijken waar we nog niet zijn begonnen met fysieke ingrepen, zoals de Wildemanbuurt, zijn dat soort investeringen hard nodig. Omdat Nieuw-West anders dan bijvoorbeeld Noord en Zuidoost weinig eigen inkomsten heeft, is het stadsdeel wel afhankelijker van impulsen uit de centrale stad. |
Veertien jaar geleden kwamen Fatéha Ulad-Ali en haar man in de Jan Voermanstraat wonen. Toen ze van woningcorporatie Rochdale de sleutels van het driekamerappartement kregen, werd hen al verteld dat de woning in de toekomst zou worden gerenoveerd of gesloopt. Dat was geen overbodige luxe. In de portieketageflats wordt nog gestookt met gaskachels. In de houten kozijnen zit enkel glas en mechanische ventilatie in de badkamer en keuken ontbreekt. “Veel kinderen hebben astma, omdat het in de huizen te vochtig is. In de winter krijgen bewoners hun huis niet warm gestookt”, klaagt Fatéha.
Hoewel het gezin al enkele jaren na de verhuizing de eerste brieven over de sloop van de woning ontving, kreeg het pas vorige lente te horen dat de plannen waren afgeblazen. “Eerst was ik opgelucht omdat we eindelijk duidelijkheid hadden. Maar toen de corporatie de flats ook niet wilde opknappen, hebben we tot aan de Raad van Commissarissen moeten vechten om toch een renovatie te krijgen. Dat is gelukt. Sinds een maand weten we dat iedereen dubbel glas, centrale verwarming en nieuwe kozijnen krijgt. Als de keuken en badkamer er niet goed meer uitzien, worden die ook vernieuwd.”
Deze zomer wil Rochdale met de eerste werkzaamheden beginnen, maar Fatéha hoopt dat niet meer mee te maken. Met haar urgentieverklaring gaat ze op zoek naar een andere woning in een andere buurt. “Ik houd het hier niet langer uit na alles wat er is gebeurd. Bovendien wil ik mijn kinderen in een betere wijk laten opgroeien. Sloten, De Aker of Geuzenveld: als het maar in Amsterdam is. Het gaat ons waarschijnlijk wel meer geld kosten, maar dat hebben we er voor over. We willen eindelijk wel eens ergens zonder zorgen kunnen leven.”
Aanblik van een gatenkaas
Fatéha en haar gezin wonen in Overtoomse Veld, een wijk die hard wordt getroffen door het stilvallen van de stedelijke vernieuwing. Van de 930 te slopen woningen is inmiddels meer dan de helft verdwenen, maar de nieuwbouw heeft vertraging opgelopen. Slechts een kwart van de meer dan 2860 geplande nieuwe appartementen is opgeleverd. Het geeft de wijk de aanblik van een gatenkaas: hier is een blok gesloopt, daar staat een nieuw gebouw en ertussen liggen braakliggende kavels te wachten op een nieuwe bestemming. Het is een beeld dat je ook in andere delen van Nieuw-West tegenkomt, zoals Geuzenveld-Zuid, Buurt 5, De Punt (achterin Osdorp) en de wijk rond het Delflandplein.
Uit een recente notitie van het stadsdeel over de stand van zaken in de stedelijke vernieuwing blijken van de zeventien SV-gebieden in Nieuw-West er maar liefst negen middenin de sloop- en nieuwbouwoperatie te zitten. Slechts drie buurten zijn (bijna) opgeknapt (Zuidwestkwadrant, Meer en Oever en Geuzenbaan) en in vijf gebieden moet de fysieke verbetering nog beginnen (Slotermeer-Noord en -Zuid, Noordoever, Wildeman/Blomwijckerbuurt en Jacob Geelbuurt).
Vooral in de buurten waar al wordt gesloopt en gebouwd, stapelen de problemen zich op. Bewoners vertrekken er liever vandaag dan morgen. Als het ze lukt om iets anders te vinden, wordt hun plek ingenomen door (jonge) tijdelijke bewoners die met hun andere levensstijl voor overlast bij de overgebleven buurtbewoners zorgen. Het achterstallig onderhoud aan straten en pleinen en de lege buurthuizen en scholen die nog niet gesloopt worden, versterken het gevoel van een wijk in verval.
Verschuivende datums
Ietje de Wilde van stichting Eigenwijks herkent de problemen waarmee bewoners te maken hebben. De knagende onzekerheid over wat er gaat gebeuren met hun woning, is vaak nog het ergst. “Data verschuiven, beloften worden niet nagekomen. Bewoners geloven op den duur niets meer van wat politici en corporaties hen beloven.” Er zijn wel grote verschillen tussen corporaties. Sommige, zoals de Alliantie, Eigen Haard en Ymere, hebben volgens De Wilde nog voldoende geld om plannen uit te voeren. Bij erfgenamen van Far West, zoals Stadgenoot en Rochdale, ligt bijna alles stil, op de aangekondigde opknapbeurt in de Jan Voermanstraat na. “Maar die werd pas toegezegd na grote druk vanuit de politiek en de media.”
Met het uitblijven van de nieuwbouw is het volgens De Wilde voor stadsvernieuwingsurgenten ook steeds moeilijker geworden om een aantrekkelijke en betaalbare woning te vinden. Bewoners zijn steeds vaker aangewezen op duurdere appartementen in de bestaande voorraad, die niet altijd beter zijn dan wat ze achterlaten. “Ik ben betrokken geweest bij de sloop- en renovatieplannen voor de Staalmanpleinbuurt. Daar kregen vertrekkers nog een nieuwbouwwoning aangeboden die maar 50 euro duurder was dan hun oude appartement. Zulke aanbiedingen kom je niet vaak meer tegen.” Bewoners keren zich dan ook vaker tegen sloop en vragen om een opknapbeurt voor hun blok.
“Levensgevaarlijke situatie”
Dat geldt niet voor Henk Manck die al 51 jaar in zijn driekamerwoning aan de Maassluisstraat woont. Hij vindt het jammer dat na jarenlange voorbereidingen de sloop van zijn portieketageflat door De Key op de lange baan is geschoven. “Deze woningen zijn niet meer van deze tijd. We hebben geen mechanische afzuiging, in de keuken zitten nog geisers en mensen stoken op eigen houtje met elektrische kachels en open haarden hun woning warm omdat centrale verwarming ontbreekt. Een levensgevaarlijke situatie.”
De buurt gaat in de ogen van Manck de laatste jaren ook snel achteruit. Tijdens zijn dagelijkse loopje naar het Delflandplein komt hij onderweg steeds minder mensen tegen. Naast zijn flat zijn twee andere blokken gesloopt en is de nieuwbouw uitgesteld. Er werden amper woningen verkocht, waardoor het terrein al weer een tijdje braak ligt. Verderop zijn wel nieuwe appartementencomplexen gekomen, maar een groot deel ervan staat leeg. Als binnenkort wordt begonnen met de renovatie van de flats aan het Delflandplein en bewoners er tijdelijk weg moeten, blijven er nog minder klanten voor de buurtwinkels over. “Het Kruidvat en de Zeeman zijn al weg, net als de bloemenman. De Albert Heijn zit er nog wel, maar het assortiment is kleiner geworden. Ik grijp ook steeds vaker mis, omdat de winkel minder snel wordt bevoorraad. Ik doe mijn boodschappen daarom tegenwoordig ook op het Belgiëplein. Al is dat voor het Delflandplein natuurlijk slecht.”
Trage besluitvorming
Manck begrijpt best dat corporaties door tegenvallende woningverkopen hun sloop- en nieuwbouwplannen op een lager pitje moeten zetten. Maar hij vindt het moeilijk om te accepteren dat nieuwe initiatieven uit de buurt zo moeizaam verlopen. “We hebben met een aantal bewoners een plannetje gemaakt om het braakliggende terrein tijdelijk in te richten met een crossbaan voor de jeugd en ontmoetingsplekken voor gezinnen. Iedereen is enthousiast, ook al is er amper geld voor te vinden. Maar de besluitvorming verloopt tergend langzaam. Het stadsdeel zit in de nasleep van zijn fusie en de corporaties worden in beslag genomen door de opheffing van Far West. Overal krijgen we te horen dat we in een overgangssituatie zitten en nog even moeten wachten. Dat maakt je soms gek.”
| Het zijn geen gemakkelijke gesprekken die stadsdeelwethouder Paulus de Wilt en afdelingsmanager Dave Man van de Directie Stedelijke Ontwikkeling in Nieuw-West op dit moment met de corporaties voeren. Alle partijen begrijpen dat er de komende jaren minder woningen worden gebouwd dan was gepland. Maar wie gaat er opdraaien voor de aanpak van de openbare ruimte en het maatschappelijk vastgoed en de investeringen in de leefbaarheid van buurten? Volgens de Wilt is daar al gauw honderd miljoen euro voor nodig. “In de Raamovereenkomst Parkstad hebben we in 2008 met elkaar afgesproken dat de corporaties deze taken grotendeels gingen uitvoeren en financieren. Maar met de tegenvallende woningverkopen en de verplichte afdracht aan het kabinet hebben die daar geen ruimte meer voor.” Omdat de gesprekken over de vernieuwing van de Raamovereenkomst stroef verlopen, is inmiddels besloten om deze los te koppelen van het overleg over individuele projecten. De fysieke verbetering moet zoveel mogelijk doorgaan om de positieve resultaten van de afgelopen jaren vast te kunnen houden. “Als we nu niet doorpakken, vallen we een heel eind terug”, aldus Dave Man. Grote corporatieprojecten zullen in de toekomst daarom vaker worden opgeknipt in kleinere plannen. Ook gaat het stadsdeel actief beleggers benaderen om het middeldure huursegment uit te breiden. De Wilt wil bovendien steviger inzetten op mogelijkheden voor kluswoningen en zelfbouw voor individuele bewoners en collectieven. “In Turkije is het heel gewoon om je eigen huis te bouwen. Waarom zou dat hier niet lukken? Je kunt ook acht woningen rondom een portiek in eigendom geven aan een groep bewoners die het in eigen beheer opknapt. Afgezien van de isolatie zijn die panden in technisch opzicht vaak best nog goed.” |