Toen bewoner en energiecoach Hette Zijlstra hoorde dat er in Muiderberg 7 kilometer riolering werd vervangen, zag hij een 'koppelkans': “Als de straten toch opengaan, dan moet er meteen een warmtenet aangelegd worden, vond ik. Je bent als warmtebedrijf een stuk goedkoper uit als je zelf de verharding niet aan hoeft te leggen.”
Muiderberg is onderdeel van de gemeente Gooische Meren. Er bestond in de gemeente al een energiecoöperatie, Wattnu, die zonnedaken aanlegde en energiecoaches opleidde. Zijlstra is een van die energiecoaches. Na het nieuws over de nieuwe riolering richtte hij, met enkele actief betrokkenen, Warmtebedrijf Muiderberg op. Anders dan bijvoorbeeld in Amsterdam was er nog geen commerciële partij actief.
Hij en medevrijwilligers van Wattnu gingen vervolgens voortvarend aan de slag. Een voorstel voor een haalbaarheidsonderzoek kreeg grote steun bij een peiling onder bewoners. Zijlstra: "De gemeente vond het zo interessant dat ze de aanloop met een zachte lening wilden financieren. Dat gaat om anderhalf miljoen. De eerste warmtebuizen liggen nu in de grond."
IJmeer
Bij het doorrekenen van mogelijke warmteoplossingen kwam aquathermie als meest betaalbare en duurzame optie uit de bus. Aquathermie is thermische energie uit oppervlaktewater (TEO). Dat is dichtbij ruim voorhanden: het IJmeer. 's Zomers warmt dat water flink op. Die warmte wordt ondergronds opgeslagen in een warmte-koudeopslag (WKO) en 's winters weer opgepompt.
Het is de bedoeling dat de warmte via een warmtewisselaar straks met een temperatuur van 70 graden bij de woningen binnenstroomt. Een aparte voorziening voor warm tapwater is niet nodig.
“De berekeningen zijn erop gebaseerd dat ook woningen met een label D voldoende warmte kunnen afnemen zonder dat ze iets aan hun bestaande installatie hoeven te doen”, vertelt Zijlstra. “Anders zouden we de eigenaren van 1000 tot 1200 woningen moeten verplichten optimaal te isoleren. Dat is niet realistisch gezien de diversiteit aan bouwjaren.”
Grootverbruiker
De aanleg van een warmtenet is duur. Volgens de doorrekeningen valt aquathermie goedkoper uit dan een all-electric oplossing en zelfs aardgas. Het is ook duurzamer, zeker als op termijn de elektriciteit voor de warmtepompen zelf wordt opgewekt. “Als wij onze eigen stroom kunnen gebruiken voor de warmtepompen, dan kunnen we 100 procent CO2-vrij zijn.” De ambitieuze energiecoöperatie verkent dan ook de mogelijkheden voor een zonnepark.
'Partijen als Vattenfall kunnen het vertrouwen van de burgers niet winnen'
Bijzonder aan Muiderberg is dat er van de 1200 woningen maar 240 in het bezit van een woningcorporatie zijn. “Wij moeten dus huis voor huis langs de deur om mensen ervan te overtuigen dat ze mee moeten doen”, vertelt Zijlstra. Wattnu moet 80 procent van de woningen meekrijgen om uit de kosten (zo'n 22 miljoen euro in totaal) te komen. Hij is ervan overtuigd dat zij een van de weinige partijen zijn die particulieren over kunnen halen. “Partijen als Vattenfall kunnen het vertrouwen van de burgers niet winnen. In Almere betalen bewoners meer voor stadswarmte dan bij een gasaansluiting. Ze klagen steen en been dat ze verplicht aan dat net zitten.”
Voorfinanciering
Zijlstra realiseert zich dat er wel een goed aanbod moet komen. Daarvoor is het alleen nog te vroeg. De financiering is nog niet op orde, mede doordat de subsidie in het kader van het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW), de zogenaamde proeftuinen, niet is gehonoreerd. Wattnu gaat een nieuwe PAW-aanvraag doen en oriënteert zich op andere subsidiemogelijkheden en financiers.
“Ook andere coöperaties in het land lopen hier tegenaan: wie wil het voorfinancieren en wil mede het risico dragen. We zijn tien jaar verliesgevend, daarna gaat het pas vliegen. Zo'n warmtenet ligt er voor vijftig jaar, dus de investering is gemakkelijk terug te verdienen, maar het moet wel voorgefinancierd worden. Er zijn nu twee bedrijven die met eigen vermogen en kennis willen participeren. Daarvan moeten we er nu een kiezen.” Ook voor particulieren is voorfinanciering een probleem: woon je wel lang genoeg in je huis om de investeringen terug te verdienen. “Daarom proberen wij de kosten zoveel mogelijk weg te houden bij de bewoner. Door zoveel mogelijk subsidie op te halen, worden de aansluitkosten lager.” Zijlstra gaat er vanuit dat er vanaf 2023 warmte geleverd kan worden.
