In Noord-Amerika zijn drijvende villawijken al een vertrouwd gezicht. Over enkele jaren kunnen ook Amsterdammers op IJburg ervan genieten. Het ontwikkelen van een waterwijk is een ingewikkelde klus. Hoe voorkom je gebroken arken met peilschommelingen van anderhalve meter? NUL20 keek over de schouder van projectleider Marlene Rienstra mee.
Wonen op het water is de Amsterdammers wel toevertrouwd. Maak een ritje langs de Amstel of de grachtengordel en de verbouwde binnenvaartschepen en modernistische arken blinken je tegemoet. Volgens schattingen dobberen er al zo’n drieduizend huizen op de Amsterdamse wateren. Vooral in de jaren zestig en zeventig was de woonboot populair bij kunstenaars en bohémiens als betaalbaar alternatief voor een huis aan de wal. Binnen enkele jaren krijgen deze traditionele bootbewoners gezelschap van enkele honderden nieuwe ‘waterwoners’. Op het IJburger Steigereiland - de naam zegt het al – verrijst de komende jaren een woonwijk in het water met 170 drijvende woningen, 40 varende woonschepen en 90 huizen op palen. Waar nu nog een eenzame hoogspanningsmast staat, dobberen dadelijk bontgekleurde villa’s in elke denkbare vorm.
|
|
| Rechts onderaan ligt de Ennäus Heermaburg naar de oostelijke ringweg. Linksboven is een glimp te zien van het Haveneiland. Ertussen loopt de IJburglaan, die het gebied in tweeën deelt. Boven deze verkeersader ligt de Zuidbuurt: een compact woongebied met ruimte voor collectieve zelfbouwprojecten, individuele woonkavels, paalwoningen in het water en een bedrijvenstrook langs de A10. Onder de IJburglaan ligt de Waterbuurt: een afgesloten binnenhaven. |
Op een maquette in het bezoekerscentrum van IJburg wijst gemeentelijk projectleider Marlene Rienstra één voor één de verschillende buurtjes van het eiland aan. Zo komen dicht bij de centrale Steigerdam kant-en-klare drijfwoningen van een projectontwikkelaar. Tweederde daarvan zijn koopwoningen. “De andere woningen zullen door een corporatie als sociale huurwoning worden aangeboden om lage inkomensgroepen op IJburg een kans te geven”, aldus Rienstra. Ten noorden van deze verbindingsas liggen ook de 110 vrije waterkavels, die in erfpacht worden uitgegeven. “Grofweg zal voor een plek 135.000 euro exclusief BTW betaald moeten worden. Daar mag vervolgens een woning liggen met een gebruiksoppervlak van ongeveer 130 vierkante meter.” De varende woonschepen en de meeste paalwoningen liggen tenslotte langs de buitenrand van het gebied.
Ruig of beschermd wonen
Rienstra vertelt dat het gros van de drijvende woningen in een afgesloten binnenhaven komt te liggen om ze te beschermen tegen de hoge golfslag en forse peilschommelingen van het IJmeer. De wind kan het water wel anderhalve meter hoog opzwiepen. Buitengaats zouden ook de betonbakken onder de meeste drijfhuizen breken als het IJmeer weer eens droogvalt. Omgebouwde binnenvaartschepen hebben daar geen last van en kunnen ook beter tegen de deining van langsvarende boten. In de dijk om de haven zit wel een sluis om nieuwe drijfwoningen in te laten. Toch zullen de deuren uit angst voor watervervuiling de eerste vijf jaar zoveel mogelijk gesloten blijven. Bang voor stinkend water is Rienstra niet. “We zitten hier niet op een klei- maar een zandbodem. Ook zal er ondanks de gesloten sluizen voldoende doorspoeling zijn.”
| Steigereiland: woonlaboratorium voor de 21e eeuw |
|
De 240 drijvende woningen en woonschepen en 90 platformhuizen zijn niet de enige bijzondere woonmilieus op het Steigereiland. In dit deel van IJburg wordt ook volop geëxperimenteerd met individueel en collectief opdrachtgeverschap. Ongeveer de helft van de tweeduizend huizen op het eiland zal door bewoners(groepen) zelf worden gebouwd. Onlangs zijn voor de Noordbuurt van het eiland vijf plannen door een onafhankelijke selectiecommissie goedgekeurd. Daardoor zal er onder andere een woongemeenschap voor Hindoestaanse ouderen, een gebouw met woonwerkruimten voor creatieve mensen en een milieuvriendelijk woonblok komen. |
In Canada en de Verenigde Staten zijn de drijvende wijken met hun honderden woningen al een vertrouwd gezicht. Sinds enkele jaren zijn ze populair bij hoogopgeleide tweeverdieners en senioren van wie de kinderen al het huis uit zijn. Het zal Rienstra niet verbazen als dadelijk ook in de drijvende woningen op het Steigereiland vooral kinderloze gezinnen komen. “Het blijft natuurlijk een buurt met overal water, en dat betekent meer oppassen met kleine kinderen.” Voor de buitengaats gelegen kavels voor varende woonschepen zal waarschijnlijk meer belangstelling bestaan bij bestaande bootbewoners. “Het is voor het eerst sinds lange tijd, dat er in Amsterdam weer nieuwe ligplaatsen bijkomen. Bovendien wordt het gebied buiten de dijken meer ervaren als ruig en authentiek.”
Strijd tegen de regels
Naast water, riolering en elektriciteit worden alle waterkavels aangesloten op het net voor tv en telefoon. Voor het verwarmen van de drijvende woningen krijgen de bewoners een aardgasaansluiting. “Aanvankelijk wilden we de waterkavels voorzien van stadsverwarming, maar daarvan zijn we terug gekomen. Bij de flexibele koppelingen in de buizen ging teveel energie verloren. We konden het met de leverancier niet eens worden over wie dat ging betalen”, vertelt Rienstra. Ook het ophalen van vuilnis leverde problemen op. “De steigers zijn te licht voor vrachtwagens. Voor sommige huizen moet daarom een ontheffing worden aangevraagd van de wettelijke regel dat je niet meer dan 75 meter naar een ophaalpunt hoeft te lopen.” Bovendien zijn op voorschrift van de brandweer ook extra vluchtwegen tussen de steigers aangelegd en hangen onder de paden droge blusleidingen met een aansluitpunt op de wal.
Voor de kopers van de waterkavels zijn er juist zo min mogelijk regels opgesteld. “We hebben ervoor gekozen om het hele project vrij van welstandstoezicht uit te laten voeren. Bij het wonen op het water past toch een bepaalde levenshouding met veel vrijheid. Mensen voelen zich onafhankelijker en hebben ook geen buren naast of boven zich, die zich met hun levensstijl bemoeien”, aldus Rienstra. Bewoners zullen zich wel moeten houden aan het Bouwbesluit en een aantal milieuregels. Om voldoende open ruimte tussen de huizen te krijgen, heeft de gemeente ook maximum-woningformaten ingesteld. De meeste huizen zullen volgens Rienstra daardoor vijf meter breed en twaalf meter diep worden. De hoogte ligt vast op zes meter, waarbij een klein deel mag oplopen tot negen om een opbouw of torentje te kunnen bouwen. Op de overgebleven meters van het waterkavel mag bovendien een drijvende tuin of terras worden afgemeerd. Parkeren gebeurt op de vaste wal.
Amsterdammers eerst
Op zijn vroegst zijn de steigers voor de waterwoningen in 2004 klaar. Langzaam maar zeker zal dan een bont gezelschap van drijvende bungalows en boten bezit van de binnenhaven nemen. De loting om de vrije waterkavels zal waarschijnlijk eind van dit jaar plaatsvinden via de woningkrant van IJburg. Omdat het zelf ontwikkelen van een woning voor veel mensen nieuw is en aan waterwoningen andere eisen worden gesteld dan aan landwoningen, wordt er voor de toekomstige kopers een informatiemarkt georganiseerd. Bewoners kunnen daar kennismaken met arkenbouwers, architecten en bedrijven gespecialiseerd in het wonen op het water. De gemeente komt ook met een helpdesk voor zelfbouwers van zowel de water- als de landwoningen. Voorlopig hebben Amsterdammers bij de loting om de kavels een streepje voor. “Zolang de Tweede Kamer nog geen wet heeft aangenomen die het onmogelijk maakt om voorrang te geven aan Amsterdammers, gaan wij daar mee door.”
Jaco Boer
Ook in deze verdieping: Chaos en verwarring kenmerken woonbootbeleid
Relevante links woonboten: http://woonboot.pagina.nl