Ouderen samen in de stad, hoe financieren we dat?

Begin 2016 bracht de gemeente Amsterdam de nota ‘pilots wooncoöperaties’ uit. Daarin werd voorgesteld drie kavels uit te geven voor de bouw van nieuwe wooncoöperaties. Van der Waals/Zeinstra Architekten raakte betrokken bij drie woonprojecten voor ouderen. Het architectenbureau begeleidde en adviseerde de initiatiefnemers van de projecten Villa des Roses in de Watergraafsmeer, de Uilenburgerhof in het centrum en Akropolis Archimedes (Watergraafsmeer), niet te verwarren met de Akropolis-toren op het Zeeburgereiland.

Onlangs verschenen hun bevindingen van drie jaar pionieren: 'Ouderen samen in de stad, hoe financieren we dat’. Onder diezelfde titel reageerden de architecten in 2016 op de Open Oproep van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie: ‘Sleutelen aan de huisvestingsopgave’. Voor het onderzoek ontving Van der Waals/Zeinstra Architekten een subsidie en is samengewerkt met Studio Transit.
Uitgangspunt van hun projectplan: ‘Er dreigt op het gebied van huisvesting een segregatie in de randstad te ontstaan op basis van inkomen. Daarnaast is er door veranderingen in de zorgverzekeringswet een sterk toegenomen behoefte aan woningen voor de nieuwe generatie ouderen (babyboomers) en aan nieuwe woonvormen. Zij willen zelfstandig blijven wonen met zoveel mogelijk eigen regie, middenin de samenleving’.

Van der Waals/Zeinstra Architekten kwamen er samen met de initiatiefnemers van de wooncoöperaties – die vaak al jaren bezig waren met plannen maken – achter dat de praktijk ook ditmaal weerbarstiger was dan de theorie.
Het verslag van de bevindingen van het architectenbureau begint met een beknopt historisch overzicht van de totstandkoming van de Woningwet 2015 waarin de wooncoöperatie als alternatief werd geïntroduceerd voor de traditionelere vormen van huren en kopen. Er wordt veel aandacht besteed aan de realisatie van de drie Amsterdamse voorbeeldprojecten waarbij onder meer de enthousiaste ‘trekkers’ van die projecten aan het woord komen. Uitgelegd wordt verder hoe een en ander financieel geregeld moet worden en worden er casussen van wooncoöperaties in het buitenland (Duitsland en het Verenigd Koninkrijk) besproken.

De conclusies en aanbevelingen stemmen niet erg vrolijk voor toekomstige initiatieven van wooncoöperaties voor ouderen maar kunnen daarom juist ook leerzaam zijn. Struikelblokken vormen onder meer de hoge grondprijs in de Randstad en de geringe bereidheid van Nederlandse banken om te investeren in dit soort gemeenschappelijke projecten. De samenwerking tussen professionals en amateurs om het proces vlot te trekken levert in de harde praktijk soms ook problemen op: ouderen hebben weinig energie en bovendien is de levensverwachting over het algemeen laag. Tenslotte hebben de drie initiatieven te lijden gehad van de trage en niet transparante besluitvorming van de gemeente. Volgens de onderzoekers is dat laatste mede te wijten aan de tenderformule die wordt gehanteerd.
De hoop die Waals/Zeinstra Architekten uitspreken dat hun studie zal bijdragen aan de verdere ontwikkeling van wooncoöperaties zal ongetwijfeld bewaarheid worden.

Geen van de drie wooncoöperaties voor ouderen is nog van de grond gekomen. De businesscase van het nieuwbouwplan Akropolis Archimedes bleek moeilijk rond te rekenen; inmiddels is de gemeentelijke tender door een andere coöperatie gewonnen. Het Uilenburgerhof is nog steeds in ontwikkeling. En voor het pand aan het Robert Kochplantsoen waar Villa des Roses het oog op heeft is de tender nog steeds niet uitgeschreven.