De Nieuwe Stad, een gebruiksaanwijzing

Met het essay 'De Nieuwe Stad, een gebruiksaanwijzing' sluit bijzonder hoogleraar Arnold Reijndorp tien jaar onderzoek in nieuwe stedelijke gebieden af. In het essay doet Reijndorp een poging het fenomeen Nieuwe Stad te ontrafelen. Dan gaat het om steden als Almere, Nieuwegein, Zoetermeer en Lelystad.
Zijn dat eigenlijk wel volwaardige steden vraagt Reijndorp zich af. Ze komen immers pas kijken. Of is het een verzameling van buurten? De nieuwe steden zijn wel sinds hun ontstaan zo'n vijftig jaar geleden inmiddels flink gegroeid en daarmee zijn er ook 'grootstedelijke' problemen gekomen. Volgens de schrijver wordt door bestuurders en ontwikkelaars in die nieuwe steden te veel en vaak ten onrechte gekeken naar hoe andere, oudere steden die problemen het hoofd bieden.
Zijn advies aan de plaatselijke bestuurders luidt: kijk vooral naar wat jezelf bent en wilt zijn. Als je dan per se wilt vergelijken, vergelijk de nieuwe stad dan niet met andere steden in zijn geheel maar vergelijk liever buurten en wijken met soortgelijke in die steden.
Bij het oplossen van problemen doen overheden en instanties ook in de nieuwe steden steeds meer een beroep op de betrokkenheid van burgers, vaak samengevat met de term sociale cohesie. Reijndorp heeft 'de pest' aan die term. "Het wordt
te pas en te onpas gebruikt om er van alles en nog wat mee aan te duiden: van burenruzies tot jongerenoverlast, van individualisering tot onveiligheidsgevoelens, van gebrek aan betrokkenheid tot eenzaamheid onder ouderen. Volgens de hoogleraar vormt dat begrip vooral een probleem omdat het vaak ten onrechte als oplossing wordt gepresenteerd.
Een vermeend gebrek aan sociale cohesie in de nieuwe steden duidt volgens Reijndorp op een veel breder gevoel van ongenoegen bij bewoners; een gevoel van wel de lasten (van het wonen in een nieuwe stad) maar niet de lusten (van een oude stad). Volgens de essayist zou dat wel eens het basisprobleem van de nieuwe steden kunnen zijn.

Reijndorp of de uitgever heeft er de subtitel 'een gebruiksaanwijzing' aan meegeven. Dat is ongetwijfeld een reactie op het verzoek van het bestuur van de Han Lammersleerstoel dat ten grondslag ligt aan dit essay. Dat was of hij na al die genuanceerde wetenschappelijke teksten nu eens een essay kon schrijven met praktische oplossingen voor bestaande problemen. Dat laatste kon bestuurders nog wel eens tegenvallen. Maar het essay is wel een heldere en prettig leesbare uiteenzetting van de ruimtelijke en sociale ontwikkelingen die deze steden doormaken en de kwesties die daarbij spelen. Jammer alleen van de layout; met wat meer tussenkopjes, meer witregels en een kleiner lettertype was de tekst toegankelijker geworden.